پردازنده های شرکت AMD

هر چند که سهم پردازنده‌ AMD از بازار پردازنده‌ها تنها 20% و سهم پردازنده‌های اینتل 80% است اما با این وجود AMD‌ همچنان به عنوان رقیب برند اینتل به شمار می‌رود و جالب اینکه از اواسط سال 2020 تا اواخر سال 2022 سهم این شرکت از بازار پردازنده‌ مورد استفاده در مراکز داده (دیتاسنتر) از 10 به 22 درصد افزایش یافته در حالی که سهم اینتل در همین بازه زمانی از 87 به 70 درصد کاهش یافته است. اما این شرکت کارش را از کجا آغاز کرد و تا به حال چه پردازنده‌هایی را روانه بازار کرده است؟ 

تاریخچه مختصری از شرکت AMD 

برند AMD کارش را به عنوان تولیدکننده تراشه برای شرکت اینتل آغاز کرد و در ابتدا حرفی برای گفتن نداشت اما بعد از مدتی شروع به تولید تراشه‌های خود کرد. اولین حضور چشمگیر شرکت AMD در بازار پردازنده‌ها زمانی بود که برای اولین بار پردازنده‌های x86-64 خود را روانه بازار کرد (سال 2003). در واقع این اولین باری بود که AMD به عنوان رقیب اینتل مطرح می‌شد و از این زمان به بعد هم قدم‌های بزرگی در این راه برداشت. 

دو شرکت AMD و اینتل از یک جهت به یکدیگر وابسته هم هستند. این دو شرکت توافقی دوجانبه دارند که بر اساس آن شرکت اینتل به شرکت AMD اجازه تولید پردازنده‌های x86 را می‌دهد و شرکت AMD هم به اینتل اجازه می‌دهد از مجموعه دستورالعمل‌های x86-64 این شرکت استفاده کند (البته دستورالعمل نه به معنای کلی‌اش بلکه به معنای تخصصی‌اش که در دنیای پردازنده‌ها کاربرد دارد). 

سی پی یو ای ام دی بدون باکس Ryzen 5 5600G CPUمشاهده کالا

برتری AMD در فناوری ساخت

همانطور که می‌دانید این روزها پروسه ساخت هم که معمولا با واحد نانومتر سنجیده می‌شود از اهمیت زیادی برخوردار است. در واقع هر چقدر واحد نانومتر برای پروسه ساخت یک پردازنده کوچکتر باشد می‌توان بدون تغییر اندازه تراشه‌ای که پردازنده روی آن قرار گرفته قدرت پردازنده را افزایش و مصرف آن را کاهش داد. جالب است بدانید پروسه ساخت پردازنده‌های اینتل حتی پردازنده‌های نسل دوازدهم و پردازنده های نسل سیزدهم این شرکت از 10 نانومتر تجاوز نکرده است در حالی که پروسه ساخت برخی از پردازنده‌های Ryzen 5 شرکت AMD، 7 نانومتری است. 

بررسی مشخصات و قیمت فن سی پی یو و انواع آن را می‌توانید در سایت تاپ رایان مشاهده فرمایید.

البته اینتل عقب بودنش را در فناوری ساخت با افزایش قابل‌توجه تعداد هسته‌ها در پردازنده‌های جدیدش جبران کرده طوری که تعداد آنها به سه برابر تعداد هسته‌های جدیدترین پردازنده‌های AMD رسیده است. با این وجود AMD همچنان در زمینه فناوری ساخت از اینتل جلوتر است و شاید به همین دلیل هم باشد که توانسته بخشی از بازار پردازنده‌ها را به خود اختصاص دهد. اما بیایید ببینیم پردازنده‌های AMD چه سری‌ها و مدل‌هایی دارند و چطور نام‌گذاری می‌شوند.

نام‌گذاری پردازنده‌های AMD

قبل از اینکه به نام‌گذاری پردازنده‌های AMD بپردازیم باید بگوییم این شرکت به پردازنده‌های معمولی خود همان نام پردازنده (CPU) و به آن دسته از پردازنده‌هایش که پردازنده گرافیکی را هم در دل خود جای داده‌اند یا بهتر است بگوییم آن دسته از پردازنده‌هایی که پردازنده اصلی و گرافیکی هر دو روی یک تراشه قرار گرفته‌اند نام APU را داده است که مخفف عبارت Accelerated Processing Unit به معنای واحد پردازنده شتاب‌یافته است.  

اما در مورد نامگذاری پردازنده‌های AMD باید بگوییم خیلی پیچیده نیست. ابتدا نام پردازنده می‌آید که از آن به عنوان خانواده پردازنده یا خط تولید آن هم یاد می‌شود، بعد از آن رده پردازنده که یک عدد یک‌رقمی است، بعد عدد SKU که یک عدد چهاررقمی است و هر کدام از ارقامش معنای خاص خود را دارد و بعد از آن هم یک پیشوند که بعدا راجع به معنای آن صحبت خواهیم کرد. 

پردازنده ای ام دی CPU AMD Ryzen 5 8600G باکسمشاهده کالا

عدد SKU چیست؟

در بعضی از سایت‌ها از آن به عنوان عدد سری ساخت نیز نام برده شده لیکن تنها رقم اول از این عدد است که نشان‌دهنده سری یا نسل یا اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم سال ساخت پردازنده است و مشخص است که هر چقدر بالاتر باشد پردازنده جدیدتر و همانطور که انتظار می‌رود قوی‌تر است. مثلا پردازنده‌ای که عدد SKU آن 7000 است یا با عدد 7 شروع می‌شود قطعا عملکرد بهتری نسبت به پردازنده‌های دارد که عدد SKU آن 5000 است یا با عدد 5 شروع می‌شود.

رقم دوم از عدد SKU نشان‌دهنده خانواده پردازنده است. این رقم اگر یک باشد پردازنده به خانواده Athlon Silver، اگر 2 باشد به خانواده Athlon Gold، اگر 3 یا 4 باشد به خانواده Ryzen 3، اگر 5 یا 6 باشد به خانواده Ryzen 5، اگر 7 یا 8 باشد به خانواده Ryzen 7 یا Ryzen 9 و اگر 9 باشد قطعا به خانواده Ryzen 9 تعلق خواهد داشت. این رقم هم هر چقدر بیشتر باشد بهتر است یا به عبارت دیگر خانواده پردازنده جدیدتر خواهد بود که می‌توان از آن انتظار عملکرد بهتری را داشت. 

رقم بعدی یعنی رقم سوم در عدد SKU بیانگر معماری به کار رفته در پردازنده است. معماری پردازنده‌های AMD با نام Zen‌ شناخته می‌شود. عدد بعد از Zen نشان‌دهنده جدیدتر بودن معماری به کار رفته در پردازنده است. مثلا معماری Zen5 نسبت به معماری Zen4 یا Zen3 جدیدتر است. باید بگوییم رقم سوم در عدد SKU با همان عدد معماری مطابقت دارد. یعنی اگر معماری پردازنده Zen5 باشد این رقم هم 5 و اگر Zen3‌ باشد این رقم 3 خواهد بود. هر چقدر معماری جدیدتر باشد بدون شک عملکرد پردازنده در مجموع جهات بهتر خواهد بود پس این رقم هم هر چقدر بیشتر باشد بهتر است. 

رقم آخر یا همان رقم چهارم از عدد SKU یا می‌تواند 0 باشد یا 5. اگر 0 باشد به معنای رده‌پایین بودن و اگر 5 باشد به معنای رده‌بالا بودن پردازنده در یک سری ساخت مشخص است. مثلا اگر دو پردازنده Ryzen 5 داشته باشید که هر سه رقم عدد SKU آنها یکی باشد ولی رقم چهارم SKU یکی 0 و دیگری 5 باشد آن وقت آن پردازنده‌ای که رقم چهارم عدد SKU آن 5 است پردازنده بهتری است. اما این مقایسه بین دو پردازنده از دو سری مختلف مثلا یک پردازنده Ryzen 5 و یک پردازنده  Ryzen 7یا زمانی که ارقام دیگر عدد SKU با هم متفاوت باشند صحیح نیست. خب! حالا که در مورد عدد SKU‌ دانستید بد نیست در مورد پیشوندها هم کمی بدانید. 

پیشوندها در نام پردازنده‌های AMD

برای اینکه کارتان را آسان کنیم این پیشوندها را به همراه معنایشان در جدول زیر آورده‌ایم. 

جالب است بدانید مصرف پردازنده‌های E در حد 9 وات، پردازنده‌های U بین 15 تا 28 وات، پردازنده‌های HS حدود 35 وات و پردازنده‌های HX نزدیک به 55 وات یا بیشتر است. همچنین منظور از اورکلاک در جدول فوق استفاده از یک پردازنده با سرعتی بیش از سرعت پایه آن است. 

پردازنده‌های Ryzen شرکت AMD

قبل از پردازنده‌های Ryzen، شرکت AMD پردازنده‌های Athlon‌ خود را عرضه کرده بود که قدرتی در حد پردازنده‌های Pentium شرکت اینتل داشتند. پردازنده‌های Ryzen در حال حاضر جدیدترین پردازنده‌های شرکت AMD محسوب می‌شوند و قدرت پردازش آنها چیزی در حد پردازنده‌های Core‌ شرکت اینتل است یا بهتر است بگوییم با آنها رقابت می‌کند. بد نیست کمی در مورد این پردازنده‌ها بدانیم.

پردازنده AMD Ryzen 3

اقتصادی‌ترین پردازنده از خانواده Ryzen با عملکردی که آن را برای کاربری عمومی مناسب کرده است. اگر بخواهیم عملکرد آن را با پردازنده‌های Core اینتل مقایسه کنیم باید بگوییم چیزی است در حد پردازنده‌های Core i3 اینتل. پردازنده‌های Ryzen 3 اساسا چهار هسته‌ای هستند و بعضی از آنها هسته مجازی هم ندارند یعنی قدرت پردازنده به همان چهار هسته محدود است. حافظه کش آنها هم معمولا 4 مگابایت است که البته در بعضی موارد به 8 مگابایت هم می‌رسد.

سی پی یو ای ام دی باکس Ryzen 3 4300G CPUمشاهده کالا

پردازنده AMD Ryzen 5

برای آنهایی است که می‌خواهند هم زیاد هزینه نکنند و هم پردازنده‌ای نسبتا قوی داشته باشند. این پردازنده هم برای کاربری عمومی کافی است و شاید بیش از نیاز کاربر عمومی باشد و هم اینکه به واسطه عملکرد خوبش از آن در لپ تاپ‌های گیمینگ اقتصادی نیز استفاده می‌شود. اگر حدس می‌زنید قدرت پردازنده‌های Ryzen 5 در حد پردازنده‌های Core i5 اینتل باشد باید بگوییم درست حدس زده‌اید. این پردازنده‌ها معمولا 6 هسته حقیقی و 12 هسته مجازی دارند و حافظه کش آنها نیز بین 16 تا 32 مگابایت متغیر است. همانطور که می‌بینید پردازنده‌های Ryzen 5 حداقل از لحاظ میزان حافظه کش به شکل قابل‌توجهی از پردازنده‌های Ryzen 3 جلوترند و از شما چه پنهان که مقدار حافظه کش به شکل محسوسی در عملکرد پردازنده تاثیر می‌گذارد.

پردازنده ای ام دی CPU AMD Ryzen 5 7500F AM5 بدون باکسمشاهده کالا

پردازنده AMD Ryzen 7

قیمت آن تا حدودی از پردازنده‌های Ryzen 5 بیشتر است ولی کاملا مناسب اجرای برنامه‌های گرافیکی سنگین و گیمینگ حرفه‌ای است. برای آنهایی مناسب است که باز هم قدرت بیشتری از پردازنده‌شان انتظار دارند ولی از طرف دیگر نمی‌خواهند خیلی زیاد هزینه کنند یا به عبارت دیگر بیشتر بودجه‌شان را به پردازنده اصلی اختصاص دهند. آنطور که خود AMD‌ ادعا کرده پردازنده‌های Ryzen 7 برای کار با برنامه‌های رندرینگ (تبدیل مدل‌های سه‌بعدی به تصویر) نیز مناسبند. این پردازنده‌ها 8 هسته حقیقی (دو هسته بیشتر از پردازنده‌های Ryzen 5) و 16 هسته مجازی دارند و حافظه کش‌شان بسته به مدل‌شان بین 8 تا 32 مگابایت متغیر است. سرعت پایه در برخی از پردازنده‌های Ryzen 7 به 3.8 گیگاهرتز هم می‌رسد (مدل‌هایی که دارای حرف X در انتهای نام‌شان هستند).

پردازنده باکس ای ام دی مدل Ryzen 7-5700X فرکانس 3.4 گیگاهرتزمشاهده کالا

پردازنده AMD Ryzen 9

برای آنهایی است که محدودیت نمی‌شناسند چه از لحاظ قدرت و چه هزینه! در واقع باید بگوییم در حال حاضر پردازنده‌های Ryzen 9‌ گل سرسبد خانواده Ryzen هستند و بیشترین قدرت و البته بالاترین قیمت را دارند. قیمت بهترین پردازنده از سری Ryzen 9 (Ryzen 9 7950X) بیش از دو برابر قیمت پردازنده Ryzen 7 است و شاید تعجب کنید ولی به تنهایی از قیمت یک لپ تاپ معمولی هم بیشتر است! پردازنده‌های Ryzen 9 معمولا بین 8 تا 16 هسته حقیقی و 16 تا 32 هسته مجازی دارند که در بهترین حالت دو برابر تعداد هسته‌های پردازنده‌های Ryzen 7 است.  

سرعت پایه این پردازنده‌ها نیز بین 3 تا 4.5 گیگاهرتز متغیر است که نه تنها از پردازنده‌های Ryzen 7 بلکه از جدیدترین پردازنده‌های اینتل یعنی پردازنده‌های نسل سیزدهم این شرکت نیز به شکل محسوسی بیشتر است. حافظه کش پردازنده‌های Ryzen 9 نیز بین 16 تا 64 مگابایت است که باز هم به شکل قابل‌توجهی از پردازنده‌های Ryzen 7‌ و حتی پردازنده‌های مشابه از شرکت اینتل نیز بیشتر است. در حالی که عملکرد پردازنده‌های Ryzen 7 چه در اجرای برنامه‌های گرافیکی سنگین و چه بازی‌ها عالی است باید بگوییم عملکرد پردازنده‌های Ryzen 9 باز هم بهتر است و شاید این دقیقا همان چیزی باشد که شما می‌خواهید!

پردازنده باکس ای ام دی مدل Ryzen 9 5900X فرکانس 3.7 گیگاهرتزمشاهده کالا

پردازنده‌های AMD Ryzen Threadripper

تولید آنها به خودی خود نشان می‌دهد که شرکت AMD همچنان به فکر بلندپروازی است و با Ryzen 9 متوقف نمی‌شود! البته قبل از اینکه در مورد پردازنده‌های AMD Ryzen Threadripper صحبت کنیم باید بگوییم این پردازنده‌ها به دلیل اندازه بزرگی که دارند فعلا فقط در کامپیوترهای رومیزی (دسکتاپ) استفاده می‌شوند و نسخه کوچکتر آنها که مناسب لپ تاپ باشد تولید نشده است. در واقع باید بگوییم چنین چیزی فعلا ممکن نیست چون تعداد هسته‌های آنها باز هم به شکل قابل‌توجهی بیشتر است و همانطور که می‌دانید هسته‌های بیشتر به فضای بیشتری هم نیاز دارند. 

تعداد هسته‌های حقیقی و میزان حافظه کش در بهترین پردازنده‌های AMD Ryzen Threadripper به ترتیب به 64 هسته و 256 مگابایت می‌رسد که چهار برابر حداکثر تعداد هسته‌های حقیقی و حافظه کش یک پردازنده Ryzen 9 است. سرعت پایه این پردازنده کمتر از 4.0 گیگاهرتز است و شاید دلیل کمتر بودن آن نسبت به سرعت پردازنده Ryzen 9 آن است که اگر قرار باشد آن همه هسته با سرعت بالای 4.0 گیگاهرتز کار کنند گرمایی تولید شود که با سیستم‌های خنک‌کننده فعلی قابل دفع نیست. به هر حال آنچه مسلم است آن است که این پردازنده در عملکرد گروهی هسته‌ها به شکل قابل‌توجهی از پردازنده Ryzen 9 بهتر عمل می‌کند (بین 48 تا 184 درصد) و این یعنی عملکرد آن در اجرای بازی‌ها و برنامه‌هایی که رشته‌های (تردهای) زیادی برای آنها تعریف شده بسیار بهتر است.

پردازنده‌های AMD Athlon

پردازنده‌های Athlon شرکت AMD برای اولین بار در سال 1999 معرفی شدند و در واقع اولین پردازنده‌های این شرکت بودند که سرعت‌شان به یک گیگاهرتز رسید (قبل از این سرعت پردازنده‌ها به گیگاهرتز نرسیده بود). AMD سری جدید پردازنده‌های Athlon خود را که در آنها از معماری Zen استفاده شده در سال 2018 معرفی کرد. این پردازنده‌ها قدرتی در حد پردازنده‌های Pentium اینتل دارند و در لپ تاپ‌های اقتصادی از آنها استفاده می‌شود.  

پردازنده‌های Athlon جدید در سه سری Pro، Gold و Silver‌ عرضه شده‌اند منتها فقط آنها را در سیستم‌های از پیش بسته شده (اسمبل شده) می‌توانید بیابید و برای خرید به صورت جداگانه فقط نسخه معمولی آنها در دسترس است. این پردازنده‌ها معمولا دو هسته حقیقی و چهار هسته مجازی دارند و حافظه کش آنها از 4 مگابایت تجاوز نمی‌کند اما سرعت پایه‌شان ممکن است به 3.5 گیگاهرتز هم برسد پس حداقل می‌توان به عملکرد تکی هسته‌های آنها امیدوار بود. 

پردازنده تری ای ام دی مدل Athlon 3000G فرکانس 3.5 گیگاهرتزمشاهده کالا

پردازنده‌های تجاری شرکت AMD

AMD علاوه بر تولید پردازنده‌هایی برای مصارف عام، پردازنده‌هایی را نیز برای سِرورها و مصارف تجاری تولید کرده که با علامت‌های اختصاری Pro و Epyc شناخته می‌شوند. برخی از این پردازنده‌ها به صورت جداگانه در دسترس نیستند و فقط به عنوان بخشی از سرور یا سیستم از پیش بسته شده (اسمبل شده) عرضه می‌شوند.

پردازنده‌های Pro‌ شرکت AMD

تمام پردازنده‌های AMD شامل پردازنده‌های Athlon، Ryzen و Threadripper دارای نسخه Pro هم هستند که مناسب مصارف تجاری است. در پردازنده‌های Pro به طور خاص به مسئله امنیت بیشتر توجه شده و فناوری‌هایی در آنها به کار رفته که امنیت سیستم را تضمین می‌کنند. دو مورد از این فناوری‌ها عبارتند از AMD Memory Guard و AMD Memory Stack که اولی فناوری است برای رمزگذاری (انکریپت) محتویات حافظه رم در لحظه طوری که دسترسی به محتویات این حافظه حتی در صورت سرقت سیستم به صورت روشن ممکن نباشد و دومی به زبان ساده راهکاری است سخت‌افزاری برای حفاظت از سیستم در برابر بدافزارها.

پردازنده‌های Epyc‌ شرکت AMD

اختصاصا برای استفاده در سِرورها ساخته شده‌اند و به صورت جداگانه در دسترس نیستند. پردازنده‌های Epyc معمولا قدرتی در حد پردازنده‌های Threadripper دارند؛ دلیلش هم آن است که بار پردازشی کامپیوترهای سِرور به دلیل درخواست‌های زیادی که از کامپیوترهای سرویس‌گیرنده (کلاینت) دریافت می‌کنند به مراتب بیشتر از یک کامپیوتر معمولی است و لذا استفاده از پردازنده‌هایی با قدرت پردازش بسیار بالا در آنها ضرورت دارد. پردازنده‌های Epyc در حال حاضر در دو سری 7200 و 7300 تولید می‌شوند که در اولی از معماری Zen2‌ و در دومی از معماری Zen3 استفاده شده است. پردازنده‌های Epyc حداقل دارای 64 هسته حقیقی و 128 هسته مجازی‌اند و مصرف آنها به 280 وات می‌رسد. 

کدام پردازنده AMD برای کدام کاربری مناسب است؟

قدرت پردازنده‌های AMD با یکدیگر متفاوت است و همین باعث می‌شود هم قیمت آنها و هم نوع کاربری آنها با هم متفاوت باشد. پردازنده‌های Athlon کمترین قدرت پردازشی را بین پردازنده‌های AMD‌ دارند و فقط معماری آنها جدید است ولی تعداد هسته‌ها و همچنین حافظه کش‌شان به شکل محسوسی از پردازنده‌های دیگر این شرکت کمتر است و فقط به درد مصارف عمومی آن هم در حدی سبک می‌خورند. قدرت این پردازنده‌ها همانطور که قبلا هم گفته شد در حد پردازنده‌های Pentium اینتل است و این یعنی حتی از پردازنده‌های Ryzen 3 و Core i3‌ هم ضعیف‌ترند ولی قیمت آنها هم از تمام پردازنده‌های دیگر AMD‌ کمتر است. 

پردازنده‌های Ryzen در حال حاضر در چهار سری Ryzen 3، Ryzen 5، Ryzen 7 و Ryzen 9 به بازار عرضه شده‌اند. پردازنده‌های Ryzen 3 به درد مصارف عمومی مثل وبگردی، دیدن فیلم و عکس، کار با فایل‌های آفیس و از این قبیل می‌خورند اما اگر پا را از این فراتر بگذارید یعنی بخواهید با آنها برنامه‌های گرافیکی سنگین یا بازی‌ها را اجرا کنید به قول معروف کم می‌آورند لیکن قیمت‌شان از سایر پردازنده‌های Ryzen کمتر است. پردازنده‌های Ryzen 5 قوی‌تر از پردازنده‌های Ryzen 3 هستند و علاوه بر اینکه برای مصارف عمومی عالی هستند (بهترین گزینه هم از لحاظ قدرت پردازشی و هم قیمت) با آنها می‌شود بازی‌های قدیمی‌تر یا بعضا برنامه‌های گرافیکی سنگین را هم اجرا کرد هرچند که در این زمینه به پای پردازنده‌های Ryzen 7 نمی‌رسند. 

پردازنده‌های Ryzen 7 مناسب اجرای بازی‌ها و برنامه‌های گرافیکی سنگین هستند و در لپ تاپ‌های رده‌بالا از آنها استفاده می‌شود. تعداد هسته‌های آنها معمولا دو برابر پردازنده‌های Ryzen 5 است و عملکردشان نیز به شکل محسوسی بهتر است اما قیمت‌شان خیلی گران‌تر از پردازنده‌های Ryzen 5 نیست. و بالاخره پردازنده‌های Ryzen 9 در حال حاضر گوی سبقت را از تمام پردازنده‌های Ryzen ربوده‌اند و بهترین عملکرد را دارند. این پردازنده‌ها از پردازنده‌های Ryzen 7 نیز قوی‌ترند ولی از طرف دیگر بیشترین قیمت را هم در خانواده پردازنده‌های Ryzen دارند.  

آنچه را که در بالا گفتیم برای دسترسی سریعتر و خوانش آسان‌تر در جدول زیر نیز آورده‌ایم.

سخن آخر

AMD‌ همچنان در تلاش برای بدست آوردن سهم بیشتری از بازار است و شاید اصلا بتوان تولید پردازنده‌های فوق‌العاده قدرتمند این شرکت (Threadripper) را که فعلا مشابهی بین پردازنده‌های اینتل ندارند قدمی در این جهت دانست. از طرفی همانطور که در ابتدای این مقاله هم گفتیم AMD حداقل در فناوری ساخت که با واحد نانومتر سنجیده می‌شود از اینتل جلوتر است. گفته می‌شود AMD در حال روی آوردن به استفاده از تراشه‌های 4 و 3 نانومتری و در آینده‌ای نه چندان دور، تراشه‌های 2 نانومتری است. با توجه به اینکه هر چقدر نانومتر فناوری ساخت کمتر باشد می‌توان بدون تغییر در اندازه تراشه، پردازنده‌ای قوی‌تر با مصرف کمتر تولید کرد باید بگوییم AMD آینده روشنی پیش روی خود دارد هر چند که در حال حاضر سهم آن در بازار پردازنده‌ها در مقایسه با اینتل بسیار کمتر است.