رم کامپیوتر RAM

شاید اینجا و آنجا شنیده باشید که حافظه رم یکی از قطعات اصلی کامپیوتر است و در عملکرد آن تاثیر مستقیمی دارد. این حرف کاملا درستی است؛ حافظه رم قطعه‌ای است که به صورت مستقیم با پردازنده اصلی، پردازنده گرافیکی و حافظه ذخیره‌سازی (همان درایوها) در ارتباط است و هر چقدر سرعت و حجم بیشتری داشته باشد عملکرد سیستم نیز بهتر خواهد شد. اما چرا به آن رم کامپیوتر گفته می‌شود؟ مگر حافظه رم به غیر از کامپیوتر در وسایل دیگری هم استفاده می‌شود؟! در جواب به این سوال باید بگوییم حافظه رم در لپ تاپ‌ها نیز استفاده می‌شود اما با اندازه‌های کوچکتر. به هر حال برای اینکه بین حافظه رمی که در کامپیوترهای رومیزی (دسکتاپ) و حافظه رمی که در لپ تاپ‌ها استفاده می‌شود فرق بگذارند به حافظه رم کامپیوترهای دسکتاپ، رم کامپیوتر و به حافظه رم لپ تاپ‌ها، رم لپ تاپ گفته می‌شود.  

قبل از اینکه راجع به خرید رم کامپیوتر یا قیمت رم کامپیوتر صحبت کنیم بد نیست کمی در مورد عملکرد این قطعه بدانیم. در زیر به این موضوع خواهیم پرداخت. 

کار حافظه رم چیست؟

کار حافظه رم چیست و اصلا چرا به آن نیاز است؟ شاید این، سوال شما هم باشد. در جواب به این سوال باید بگوییم حافظه رم در واقع رابطی بین حافظه ذخیره‌سازی و بخش‌های دیگر کامپیوتر از جمله پردازنده اصلی و پردازنده گرافیکی است. اطلاعات از حافظه ذخیره‌سازی در حافظه رم بارگذاری می‌شوند و سپس پردازنده اصلی و پردازنده گرافیکی از این اطلاعات استفاده می‌کنند یا اصطلاحا این اطلاعات را از حافظه رم خوانش کرده یا اطلاعات جدیدی را در آن ثبت می‌کنند (می‌نویسند). 

سوالی که در اینجا ممکن است مطرح شود آن است که آیا نمی‌شود پردازنده اصلی و گرافیکی، اطلاعات را به طور مستقیم از حافظه ذخیره‌سازی بخوانند تا اصلا نیازی به حافظه رم نباشد؟ یک جواب ساده به این سوال آن است که سرعت ارتباط حافظه رم با پردازنده اصلی و گرافیکی بسیار بیشتر از سرعت ارتباط حافظه ذخیره‌سازی با آنهاست و لذا برای اینکه اطلاعات با سرعت بالایی پردازش شوند نیاز به یک حافظه ذخیره‌سازی موقت با سرعت بالاست که همان حافظه رم باشد.  

اگر حافظه رم وجود نمی‌داشت هر بار که پردازنده اصلی یا گرافیکی باید اطلاعاتی را پردازش می‌کرد مجبور بود آن را از حافظه ذخیره‌سازی با سرعت بسیار پایین‌تر بخواند و این باعث می‌شد سرعت کامپیوتر به شکل قابل توجهی افت کند طوری که عملا امکان استفاده از آن به دلیل سرعت بسیار پایینش وجود نمی‌داشت. نه تنها سیستم عامل بلکه هر برنامه یا بازی که در کامپیوتر باز می‌کنید ابتدا از حافظه ذخیره‌سازی خوانده شده و سپس در حافظه رم بارگذاری می‌شود تا بدین ترتیب امکان دسترسی پردازنده اصلی و گرافیکی با سرعت بالا به اطلاعات بازی یا برنامه مربوطه وجود داشته باشد. بد نیست بدانید بر خلاف حافظه ذخیره‌سازی که اطلاعات در آن ماندگار است در حافظه رم، اطلاعات تا زمانی وجود دارند که جریان الکتریکی وجود داشته باشد یا به عبارت دیگر تا زمانی که کامپیوتر روشن باشد (اگر کامپیوتر را خاموش کنید یا به هر دلیل جریان برق از کامپیوتر قطع شود اطلاعات حافظه رم نیز از بین خواهد رفت). 

مطالعه مقاله مرتبط: معرفی 5 مدل رم برای سیستم های اداری با قیمت زیر 2 میلیون تومان 

انواع حافظه رم بر اساس نوع 

حافظه‌های رمی که در حال حاضر در بازار موجودند همه از نوع DDR SDRAM هستند که به اختصار به آنها رم DDR گفته می‌شود. استفاده از رم‌های DDR از حدود سال 1998 آغاز شد و قبل از آن یعنی بین سال‌های 1993 و 1998 از رم‌های SDR استفاده می‌شد که سرعت کمتری داشتند. رم‌های DDR دارای انواع مختلفی‌اند که با عدد بعد از آنها مشخص شده و شامل رم‌های DDR، DDR2، DDR3، DDR4 و DDR5‌ می‌شود. رم‌های DDR در سال 1998، رم‌های DDR2 در سال 2003، رم‌های DDR3‌ در سال 2007، رم‌های DDR4‌ در سال 2014 و بالاخره رم‌های DDR5‌ در سال 2020 معرفی شدند.  

همانطور که می‌بینید هر چقدر عدد بعد از DDR بزرگتر باشد حافظه رم مربوطه جدیدتر بوده و می‌شود از آن انتظار عملکرد بهتری هم داشت. در واقع عملکرد حافظه رم، بیشتر به سرعت آن مربوط می‌شود و بزرگتر بودن عدد بعد از DDR نشان‌دهنده آن است که حافظه رم سرعت بیشتری دارد. البته یک نوع خاص از حافظه رم مثلا حافظه رمDDR3 یک سرعت بخصوص هم ندارد بلکه طیفی از سرعت‌ها را پوشش می‌دهد یا به عبارت دیگر، حافظه‌های رم از آن نوع می‌توانند دارای سرعت‌های متفاوتی باشند که البته از طیف سرعتی تعریف شده برای آنها کمتر یا بیشتر نیست. در زیر نگاه دقیق‌تری به سرعت حافظه‌های رم خواهیم انداخت.

سرعت حافظه رم

سرعت حافظه رم تا حد زیادی تعیین‌کننده عملکرد آن است. هر چقدر سرعت این حافظه بیشتر باشد اطلاعات با سرعت بیشتری بین آن و پردازنده اصلی یا گرافیکی جابجا شده و سرعت سیستم نیز به طور کلی افزایش خواهد یافت. همانطور که در بالا هم گفتیم سرعت حافظه‌های رم DDR به عدد بعد از آنها بستگی دارد و شامل یک سرعت بخصوص نمی‌شود بلکه طیفی از سرعت‌ها را پوشش می‌دهد. برای روشن‌تر شدن موضوع به این مثال توجه کنید. سرعت حافظه‌های رم DDR4 می‌تواند حداقل 1600 و حداکثر 3200 مگاهرتز باشد در حالی که سرعت حافظه‌های رم DDR5 چیزی بین 4000 تا 8000 مگاهرتز است.  

اگر دقت کنید در مثال فوق، دو نکته کاملا واضح وجود دارد. اول اینکه سرعت حافظه رم DDR در یک بازه خاص تعریف می‌شود (حداقل و حداکثر دارد) و دوم اینکه با بزرگتر شدن عدد بعد از DDR، سرعت حافظه رم هم بیشتر می‌شود حتی اگر این سرعت در بازه خاصی تعریف شده باشد. مثلا سرعت حافظه رم DDR4 بین 1600 تا 3200 مگاهرتز است و این یعنی حافظه رم DDR4 با سرعت 1600 و 3200 مگاهرتز و سرعت‌های مابین این دو مثل 1866، 2133، 2400 و 2933 مگاهرتز هم وجود دارد ولی هیچ حافظه رم DDR4 را نمی‌توان پیدا کرد که سرعتش از 1600 مگاهرتز کمتر یا از 3200 مگاهرتز بیشتر باشد. به همین ترتیب برای حافظه رم DDR5 حداقل سرعت 4000 و حداکثر سرعت 8000 مگاهرتز است و سرعت‌های مابین این دو مثل سرعت 5200، 6000 و 6400 نیز برای این حافظه رم متصور است. همانطور که می‌بینید حداقل سرعت حافظه رم DDR5 که 4000 مگاهرتز باشد از حداکثر سرعت حافظه رم DDR4‌ که 3200 مگاهرتز است 800 مگاهرتز بیشتر است. 

البته بین طیف سرعتی برخی از انواع حافظه رم DDR ممکن است تداخل وجود داشته باشد. مثلا طیف سرعتی حافظه رم DDR4 از 1600 مگاهرتز شروع شده و به 3200 مگاهرتز ختم می‌شود و حافظه رم DDR3 نیز می‌تواند سرعتی بین 800 تا 2133 مگاهرتز داشته باشد. همانطور که می‌بینید حداکثر سرعت حافظه رم DDR3 از حداقل سرعت حافظه رم DDR4 فراتر رفته و این یعنی همان تداخل. به زبان ساده‌تر، مثلا می‌توانید دو حافظه رم پیدا کنید که سرعت هر دو 1600 مگاهرتز است ولی نوع یکی DDR3 و نوع دیگری DDR4‌ است. در اینطور مواقع این سوال مطرح می‌شود که کدام یک از این رم‌ها بهترند؟ رم DDR3 یا DDR4؟  

هر چند که به طور منطقی انتظار می‌رود جواب سوال بالا رم DDR4 باشد ولی با کمال تعجب باید بگوییم خیر! جواب، رم DDR3 است! اما چرا؟ خب! دلیلش این است که زمان تاخیر در حافظه رم DDR3 کمتر است و هر چقدر این زمان کمتر باشد، بهتر است یا به عبارت دیگر، سرعت ارتباط حافظه رم با پردازنده اصلی و گرافیکی افزایش پیدا می‌کند. در واقع بین دو حافظه رم که سرعت یکسانی دارند آن حافظه رمی سریعتر عمل می‌کند که زمان تاخیر کمتری داشته باشد که در مورد مثال بالا همان رم DDR3 است.  

به طور کلی باید بگوییم با افزایش سرعت حافظه رم، زمان تاخیر آن نیز افزایش پیدا می‌کند ولی زور افزایش سرعت همیشه بر زمان تاخیر می‌چربد و به همین دلیل است که حافظه رمی که سرعت بالاتری دارد با وجود آنکه زمان تاخیرش هم بیشتر است ولی در کل، عملکرد بهتری در مقایسه با حافظه رمی دارد که سرعت و البته زمان تاخیر کمتری دارد. پس مثلا اگر دو حافظه رم DDR4 و DDR3 داشتید که سرعت حافظه رم DDR4 بالاتر بود حتی با وجود آنکه زمان تاخیر آن بیشتر است باز هم عملکرد بهتری نسبت به حافظه رم DDR3 دارد. 

ظرفیت حافظه رم

عامل دومی که بعد از سرعت باعث بهبود عملکرد حافظه رم می‌شود (هر چند به طور غیرمستقیم) ظرفیت آن است. طبیعی است که هر چقدر ظرفیت حافظه رم بیشتر باشد می‌تواند حجم بیشتری از اطلاعات را در خود جای دهد و در این مواقع، گرایش سیستم به استفاده از Page File کمتر خواهد شد یا اگر بخواهیم بهتر بگوییم حجم کمتری از اطلاعات در Page File قرار گرفته و حجم بیشتری از آن در حافظه رم قرار می‌گیرد که باعث بهبود عملکرد سیستم در اجرای بازی‌ها و برنامه‌ها خواهد شد. 

در مورد Page File به طور مختصر باید بگوییم بخشی از حافظه ذخیره‌سازی است که از آن به عنوان یک حافظه رم مجازی استفاده می‌شود و وجودش به خصوص زمانی که حافظه رم زیادی ندارید ضروری است اما نکته اصلی در اینجاست که هر چقدر هم ظرفیت حافظه رم شما زیاد باشد باز هم سیستم عامل ویندوز از Page File استفاده خواهد کرد فقط تفاوتش در این است که وقتی ظرفیت حافظه رم زیاد باشد مقدار کمتری از اطلاعات در Page File قرار گرفته و بیشتر آن به حافظه رم منتقل می‌شود در حالی که اگر ظرفیت حافظه رم زیاد نباشد از ظرفیت Page File بیشتر استفاده خواهد شد. به هر حال چون Page File بخشی از حافظه ذخیره‌سازی است طبیعتا سرعت ارتباط آن با پردازنده اصلی و گرافیکی کمتر است و لذا در صورت قرار گرفتن بخش زیادی از اطلاعات یک بازی یا برنامه در آن، سرعت اجرای بازی یا برنامه نیز خود به خود کاهش خواهد یافت. 

البته Page File را به صورت دستی می‌توان غیرفعال کرد (ظرفیت آن را روی صفر قرار داد) ولی به هر حال این واقعیت که حافظه رم با ظرفیت بالاتر، بهتر است به قوت خود باقی است. اما سوال اینجاست که تا چه اندازه بالاتر؟ به عبارت دیگر برای کاربری‌های مختلف به چه مقدار حافظه رم نیاز است؟ این همان سوالی است که در زیر به آن پاسخ خواهیم داد. 

مقدار حافظه رم مناسب برای کاربری‌های مختلف

قبل از اینکه به مقدار حافظه رم مناسب برای کاربری‌های مختلف بپردازیم باید بگوییم کلا سه نوع کاربری برای کامپیوتر تعریف شده که کاربری‌های دیگر را تا حد زیادی پوشش می‌دهند. این سه کاربری عبارتند از کاربری عمومی، کاربری طراحی و کاربری گیمینگ. کاربری عمومی شامل استفاده‌های روزمره و سبک از کامپیوتر همچون وبگردی، باز کردن فایل‌های آفیس، کار با برنامه‌های سبک، دیدن فیلم و عکس و از این قبیل موارد می‌شود؛ کاربری طراحی علاوه بر موارد فوق شامل کار با برنامه‌های سنگین گرافیکی همچون ادوب فتوشاپ و پرمیر نیز می‌شود و بالاخره کاربری گیمینگ شامل اجرای جدیدترین بازی‌ها با سنگین‌ترین تنظیمات گرافیکی می‌شود و معمولا به سخت‌افزار قوی هم نیاز دارد. 

اما در مورد مقدار حافظه رم موردنیاز برای هر کدام از کاربری‌های فوق باید بگوییم برای کاربری عمومی 4 گیگابایت حافظه رم، حداقل موردنیاز است ولی معمولا توصیه می‌شود برای عملکرد بهتر کامپیوتر در شرایط مختلف حتی در کاربری‌های عمومی هم از 8 گیگابایت حافظه رم استفاده شود چرا که حتی در این نوع کاربری هم امکان استفاده از چندین و چند برنامه به صورت همزمان که قطعا به حافظه رم بیشتری نیاز دارد وجود خواهد داشت. برای کاربری طراحی حداقل حافظه رم موردنیاز 16 گیگابایت است ولی بعضا در برخی از لپ تاپ‌ها و کامپیوترهای مخصوص طراحی از 32 گیگابایت حافظه رم هم استفاده شده است. به هر حال حتی وقتی با پروژه‌های سنگین در حجیم‌ترین برنامه‌های گرافیکی هم کار می‌کنید اغلب بین 4 تا 8 گیگابایت از فضای حافظه رم‌تان اشغال خواهد شد و لذا بر این اساس همان 16 گیگابایت فضای حافظه رم هم برای یک کامپیوتر مخصوص طراحی کفایت می‌کند.

جالب است بدانید برای کاربری گیمینگ هم همان 16 گیگابایت حافظه رم کافی است و اگر به سیستم پیشنهادی برای اجرای جدیدترین بازی‌ها هم مراجعه کنید خواهید دید که حافظه رم موردنیاز برای اجرای بازی همان 16 گیگابایت ذکر شده است. در واقع حتی اجرای جدیدترین بازی‌ها با سنگین‌ترین تنظیمات گرافیکی هم در بیشتر مواقع به چیزی بین 4 تا 8 گیگابایت فضای حافظه رم نیاز خواهد داشت و لذا وجود 16 گیگابایت حافظه رم برای یک سیستم گیمینگ کاملا کافی است. حتی اگر به صفحه مشخصات رده‌بالاترین لپ تاپ‌های مخصوص گیمینگ مراجعه کنید خواهید دید که در بیشتر آنها از 16 گیگابایت حافظه رم استفاده شده است. 

موردی که در اینجا باید به آن اشاره کنیم آن است که برای کاربری‌های مذکور به غیر از فضای حافظه رم، سرعت حافظه رم نیز اهمیت دارد. در سیستم‌های گیمینگ به دلیل آنکه به سرعت بالاتری نیاز است همیشه از جدیدترین نوع حافظه رم یا یک رده پایین‌تر از آن استفاده می‌شود (DDR5 برای سیستم‌های گیمینگ رده‌بالا و DDR4 برای سیستم‌های گیمینگ اقتصادی). در سیستم‌های مخصوص طراحی نیز تا حدودی به همین شکل است ولی گرایش بیشتر به سمت استفاده از حافظه‌های رم میان‌رده است (حافظه رم DDR4 با سرعت بالاتر) اما در سیستم‌هایی که برای کاربری عمومی مناسبند از حافظه رم میان‌رده تا رده‌پایین استفاده می‌شود که در حال حاضر شامل حافظه رم DDR4 با سرعت متوسط یا حافظه رم DDR3 می‌شود. 

اصطلاحی مربوط به حافظه رم

در برخی از متن‌ها ممکن است با عبارت "ماژول حافظه رم" یا "استیک حافظه رم" مواجه شوید که البته در این راهنما هم در ادامه از اصطلاح اول استفاده خواهد شد. اما منظور از آنها چیست؟ در جواب باید بگوییم منظور از هر دو اصطلاح بالا یکی است؛ به قطعه فیزیکی حافظه رم که در شیار مخصوص به خود روی مادربرد نصب می‌شود ماژول یا استیک حافظه رم گفته می‌شود. 

حداکثر ظرفیت یک ماژول حافظه رم

حداکثر ظرفیت یک ماژول حافظه رم به طور مستقیم به نوع آن حافظه رم مربوط می‌شود. اگر نوع حافظه رم DDR3 باشد حداکثر ظرفیت هر ماژول آن می‌تواند 16 گیگابایت و اگر این حافظه از نوع DDR4 باشد ظرفیت هر ماژول آن می‌تواند حداکثر 64 گیگابایت باشد. جالب است بدانید این میزان برای یک حافظه رم DDR5 به هشت برابر ارتقاء یافته است. یعنی ظرفیت یک ماژول حافظه رم DDR5 می‌تواند حداکثر 512 گیگابایت باشد. با توجه به اینکه بسیاری از مادربردها چهار شیار حافظه رم دارند لذا در آنها می‌توان بسته به نوع حافظه رمی که از آن پشتیبانی می‌کنند حداکثر 64 گیگابایت حافظه رم DDR3، 256 گیگابایت حافظه رم DDR4 یا 2 ترابایت حافظه رم DDR5 نصب کرد. توجه به این نکته که هر مادربردی فقط از یک نوع حافظه رم پشتیبانی می‌کند بسیار مهم است چرا که فقط از همان نوع حافظه رم در آن می‌توان نصب کرد و اگر احیانا نوع حافظه رم‌تان را اشتباه انتخاب کنید یا مجبور به تعویض حافظه رم یا مادربردتان خواهید شد. در ادامه بیشتر به این موضوع خواهیم پرداخت.

سازگاری حافظه رم با مادربرد

مهم‌ترین نکته‌ای که قبل از خرید حافظه رم باید به خاطر داشته باشید سازگاری آن با مادربردتان است. سازگاری حافظه رم با مادربرد ابتدا مربوط به نوع حافظه رم و سپس مربوط به سرعت آن می‌شود. این یعنی قبل از خرید حافظه رم باید از این موضوع مطمئن شوید که مادربردتان از آن نوع حافظه رم پشتیبانی می‌کند و سپس ببینید آیا سرعت حافظه رمی که می‌خواهید بخرید هم توسط مادربردتان پشتیبانی می‌شود یا خیر. بهترین راه برای اطلاع از آنچه در بالا گفتیم مراجعه به صفحه مشخصات مادربردتان در وبسایت‌های فروشگاهی یا در سایت سازنده آن است.

در صفحه مشخصات مادربردها در قسمت حافظه رم حتما ذکر می‌شود که مادربرد از چه نوع حافظه رمی و با چه سرعت‌هایی پشتیبانی می‌کند. مثلا در این قسمت ممکن است ذکر شود مادربرد از حافظه رم DDR4 با سرعت‌های 3200، 3000، 2933، 2666، 2400 و 2133 مگاهرتز پشتیبانی می‌کند. این بدان معناست که امکان نصب حافظه رم DDR4 با یکی از سرعت‌های فوق مثلا سرعت 2400 یا 2666 مگاهرتز در این مادربرد وجود دارد ولی حافظه رم DDR4 با سرعت 1600 مگاهرتز یا حافظه رم DDR3 یا DDR5 قابلیت نصب در آن را ندارند و این دقیقا همان چیزی است که هنگام خرید حافظه رم برای مادربردتان باید به آن توجه کنید. 

مورد دیگری که باید به آن اشاره کنیم آن است که ممکن است غیر از سرعت‌های مذکور، یک سری سرعت‌های دیگر هم در قسمت حافظه رم ببینید که جلویشان در پرانتز کلمه OC آمده است. کلمه OC مخفف اورکلاک به انگلیسی است و اورکلاک هم به طور خلاصه به استفاده از یک قطعه با توان یا سرعتی بیش از آنچه استاندارد تعریف شده برای آن است گفته می‌شود. مثلا مادربردی که از حافظه رم DDR4 با سرعت‌های مذکور پشتیبانی می‌کند ممکن است از سرعت‌های 4300 یا 5000 مگاهرتز نیز در حالت اورکلاک پشتیبانی کند. این یعنی اگر حافظه رم شما قابلیت اورکلاک کردن داشته باشد می‌توانید از آن با سرعت‌های 4300 یا 5000 مگاهرتز نیز استفاده کنید که قطعا باعث عملکرد بهتر قطعه در ازای کاهش عمر مفید آن خواهد شد.  

اینکه حافظه رم در حالت استاندارد چه سرعتی دارد و در حالت اورکلاک از چه سرعت‌هایی پشتیبانی می‌کند چیزی است که در صفحه مشخصات آن در وبسایت‌های فروشگاهی یا سایت سازنده‌اش حتما ذکر می‌شود. اگر اهل اورکلاک کردن هستید باید ببینید سرعت‌هایی که حافظه رم‌تان در حالت اورکلاک از آنها پشتیبانی می‌کند با سرعت‌هایی که مادربردتان در همان حالت از آنها پشتیبانی می‌کند همخوانی دارد یا خیر و اگر نداشت به دنبال رمی باشید که چنین ویژگی داشته باشد. 

رابطه حافظه رم و پردازنده اصلی

اگر خاطرتان باشد در بالا گفتیم حداکثر ظرفیت هر ماژول حافظه رم بسته به نوعش متفاوت است و مثلا اگر مادربردی داشته باشید که دارای چهار شیار حافظه رم باشد و در هر کدام از این شیارها حافظه رمی با حداکثر ظرفیتش نصب کنید آن وقت حداکثر حافظه رم قابل نصب در مادربرد را به صورت تئوریک در آن نصب کرده‌اید. مثلا اگر مادربردی از حافظه رم DDR4 پشتیبانی کند با توجه به اینکه حداکثر ظرفیت یک ماژول رم DDR4 می‌تواند 64 گیگابایت باشد در آن مادربرد می‌توان 256 گیگابایت حافظه رم نصب کرد ولی این همانطور که در بالا هم گفتیم به صورت تئوریک یا اصطلاحا روی کاغذ درست است و در عمل، چیز دیگری است. 

آنچه در عمل وجود دارد این است که هر مادربردی از یک سری از پردازنده‌ها پشتیبانی می‌کند و اینکه حداکثر حافظه رم قابل نصب در آن مادربرد چقدر می‌تواند باشد نه به خود مادربرد بلکه به پردازنده‌ای مربوط است که در آن مادربورد نصب می‌شود. اگر به صفحه مشخصات پردازنده‌ها مراجعه کنید در آنجا حتما خواهید دید که پردازنده از چه حافظه رمی با حداکثر چه ظرفیتی پشتیبانی می‌کند اما سازندگان مادربرد برای اینکه کار مشتریان‌شان را آسان کرده باشند حداکثر حافظه رم قابل نصب در مادربردهایشان را با توجه به پردازنده‌هایی که از آنها پشتیبانی می‌شود در صفحه مشخصات مادربرد ذکر می‌کنند. مثلا مادربوردی ممکن است دارای چهار شیار حافظه رم باشد و از حافظه رم DDR4 پشتیبانی کند. در این مادربرد در ظاهر می‌توان 256 گیگابایت حافظه رم نصب کرد ولی ممکن است در صفحه مشخصاتش ببینید که حداکثر از 128 گیگابایت حافظه رم پشتیبانی می‌کند. این یعنی پردازنده‌هایی که قابلیت نصب در آن مادربرد را دارند از حداکثر 128 گیگابایت حافظه رم پشتیبانی می‌کنند.  

به هر حال حداکثر حافظه رم قابل نصب در مادربرد چیزی نیست که دغدغه کاربران باشد چرا که حتی اگر استفاده شما از کامپیوترتان در حد حرفه‌ای هم باشد به 16 یا حداکثر 32 گیگابایت حافظه رم نیاز دارید که این مقدار یا حتی خیلی بیشتر از آن هم توسط مادربردهای امروزی پشتیبانی می‌شود.

سازگاری حافظه‌های رم با یکدیگر

آیا حافظه‌های رم با یکدیگر سازگاری دارند؟ به عبارت دیگر مثلا می‌شود در مادربردی که از حافظه رم DDR4 پشتیبانی می‌کند حافظه رم DDR3‌ یا DDR2 نصب کرد. جواب این سوال خیر است هم از لحاظ فنی و هم از لحاظ فیزیکی. از لحاظ فنی همانطور که قبلا هم گفتیم وقتی مادربردی از یک نوع حافظه رم پشتیبانی می‌کند از انواع دیگر حافظه رم دیگر پشتیبانی نخواهد کرد و اگر آنها را در آن نصب کنید اصلا سیستم راه‌اندازی نخواهد شد (بالا نخواهد آمد) و به احتمال زیاد با صدای بوق‌های ممتد از طرف مادربرد مواجه خواهید شد. 

از لحاظ فیزیکی هم جواب خیر است. در حافظه‌های رم DDR از هر نوعی که باشند یک تورفتگی در رابط حافظه رم یا همان قسمتی که در مادربرد جا می‌گیرد وجود دارد. محل این برآمدگی در حافظه‌های رم DDR با یکدیگر متفاوت است و لذا حافظه رمی که نوع آن مثلا DDR4 است اصلا قابلیت نصب در شیار حافظه رمی را ندارد که مخصوص حافظه رم DDR2‌، DDR3 یا حتی DDR5 ساخته شده است. به همین ترتیب حافظه رمی هم که نوع آن DDR5 یا DDR3 است قابلیت نصب در شیار مخصوص حافظه رم DDR4‌ را ندارد و لذا وقتی گفته می‌شود مادربردی از نوع خاصی از حافظه رم پشتیبانی می‌کند (مثلا DDR4) به این معناست که حتی از لحاظ فیزیکی هم در آن فقط امکان نصب حافظه رم از همان نوع وجود دارد و نه انواع دیگر.‌  

منظور از دوکاناله یا Dual Channel بودن حافظه رم چیست؟

اگر به صفحه مشخصات حافظه‌های رم مراجعه کنید در آنجا ممکن است با کلمه دوکاناله یا همان Dual Channel مواجه شوید. منظور از دوکاناله بودن چیست؟ یک جواب ساده به این سوال آن است که در حافظه‌های رمی که دوکاناله هستند هر دو ماژول حافظه رم می‌توانند در آن واحد با پردازنده اصلی ارتباط برقرار کنند که قطعا باعث افزایش سرعت سیستم خواهد شد. بگذارید منظورمان را با یک مثال روشن کنیم. اگر دو حافظه رم تک‌کاناله را در کامپیوترتان نصب کنید فقط یکی از آنها در آن واحد می‌تواند با پردازنده اصلی ارتباط برقرار کند و لذا پهنای باند ارتباط آنها با پردازنده اصلی به همان یکی محدود می‌شود ولی اگر همین حافظه‌ها دوکاناله باشند هر دوی آنها می‌توانند در آن واحد با پردازنده اصلی ارتباط برقرار کنند و همان طور که انتظار می‌رود پهنای باند ارتباط آنها با پردازنده اصلی به دو برابر افزایش خواهد یافت. 

بنا بر آنچه در بالا گفتیم مثلا اگر بخواهید 16 گیگابایت حافظه رم در کامپیوترتان نصب کنید بهتر آن است که به جای خرید یک ماژول 16 گیگابایتی یا حتی دو ماژول 8 گیگابایتی تک‌کاناله با یک سرعت مشخص (مثلا 1600 مگاهرتز) دو ماژول 8 گیگابایتی دوکاناله با همان سرعت یا بالاتر تهیه کرده و آنها را در کامپیوترتان نصب کنید. دوکاناله بودن حافظه رم در صفحه مشخصاتش ذکر می‌شود و بد نیست بدانید بسیاری از سازندگان حافظه رم، حافظه‌های رم دوکاناله خود را به صورت دوماژولی عرضه می‌کنند تا شما برای خرید ماژول دوم به زحمت نیافتید و به قول معروف هر دو ماژول را یکجا و با مشخصات یکسان تهیه نمایید.  

البته برای آنکه بتوانید از قابلیت دوکاناله بودن حافظه رم استفاده کنید مادربردتان هم باید از این قابلیت پشتیبانی کند که در صورت پشتیبانی از آن حتما در صفحه مشخصاتش به این موضوع اشاره خواهد شد. خبر خوب اینکه اغلب مادربردهای امروزی از حافظه‌های رم دوکاناله پشتیبانی می‌کنند و حداقل هم دارای دو شیار برای نصب حافظه رم هستند لذا مشکلی از این بابت نخواهید داشت. حتی گفته می‌شود در آینده ممکن است حافظه‌های رم چهارکاناله نیز وارد بازار شوند که باز هم حجم اطلاعاتی که می‌تواند بین حافظه رم و پردازنده اصلی جابجا شود را افزایش خواهند داد (تا چهار برابر بیشتر). 

حافظه‌های رم مخصوص گیمینگ

حافظه رمی که نوع آن جدیدترین باشد (در حال حاضر DDR5) و بالاترین سرعت را داشته باشد برای گیمینگ حرفه‌ای مناسب است اما برای سیستم‌های گیمینگ اقتصادی می‌توان به حافظه‌های رمی که یک پله از جدیدترین حافظه‌های رم عقب‌ترند (در حال حاضر DDR4) و سرعت‌های نه خیلی بالا ولی نسبتا بالایی دارند بسنده کرد. در اینجا باید بگوییم برخی از برندها اقدام به تولید حافظه رم مخصوص گیمینگ نیز کرده‌اند. این رم‌ها علاوه بر اینکه مشخصات فوق را دارند یا به عبارتی جدیدترین در نوع خود با بالاترین سرعتند دارای دو ویژگی دیگر نیز هستند که آنها را از سایر حافظه‌های رم متمایز می‌کند.

اولین ویژگی که البته ممکن است برخی از حافظه‌های رم حرفه‌ای دیگر هم از آن برخوردار باشند وجود سینی دفع گرما یا اصطلاحا همان هیت سینک در حافظه‌های رم مخصوص گیمینگ است. هیت سینک نه تنها در حافظه‌های رم بلکه در سایر قطعات کامپیوتر نیز به دفع سریعتر گرما کمک می‌کند و برای یک سیستم گیمینگ که به دلیل انجام پردازش‌های سنگین گرمای بیشتری تولید می‌کند ضروری‌تر هم به نظر می‌رسد. وجود هیت سینک در حافظه رم را می‌توان با نگاه کردن به ظاهر حافظه متوجه شد. در حافظه‌های رم معمولی می‌شود فلش مموری‌هایی که به بورد حافظه لحیم شده‌اند را دید ولی در حافظه رمی که هیت سینک دارد فلز هیت سینک دو طرف حافظه رم را پوشانده است و لذا فلش مموری‌های روی حافظه رم قابل رویت نیستند. 

دومین ویژگی که مختص حافظه‌های رم گیمینگ است و البته باید بگوییم در عملکرد آنها هیچ تاثیری ندارد وجود نورپردازی RGB در آنهاست که باعث زیباتر شدن یا بهتر بگوییم هیجان‌انگیزتر شدن ظاهرشان شده است! این نورپردازی اگر یک طرف کیس، شفاف باشد از بیرون قابل مشاهده است و قطعا جلوه زیباتری به داخل کیس خواهد داد. 

برندهای حافظه رم

بیش از پنجاه برند مختلف در زمینه تولید حافظه رم فعالیت دارند که از جمله آنها می‌توان به برندهای Kingston، Kingmax، Crucial، Corsair، Geil، AData، SanDisk، Samsung، Hynix و Patriot اشاره کرد. برخی از این برندها همچون برند Kingston، Crucial و Corsair قدمت بیشتری در این زمینه دارند و نه تنها در بازار ایران بلکه در بازارهای جهانی هم شناخته‌شده‌ترند. البته این به معنای بهتر یا بدتر بودن برندی نیست و مثلا نمی‌توان گفت رم‌های برندهای مذکور عملکرد بهتری نسبت به سایر برندها دارند ولی تجربه این برندها در زمینه تولید حافظه رم بیشتر است و به قول معروف بیشتر هم می‌توان به آنها اعتماد کرد.  

چرا به آنها بیشتر می‌شود اعتماد کرد؟ دلیلش را برند Crucial در سایت خودش توضیح داده است: بسیاری از تولیدکنندگان حافظه رم در واقع مونتاژکننده حافظه رمند به این معنا که قطعات موردنیاز برای ساخت حافظه رم که شامل همان حافظه‌های DRAM و بورد الکتریکی مربوطه می‌شود را از تولیدکنندگان اصلی حافظه رم خریداری کرده و آنها را روی هم سوار می‌کنند. این به معنای "بد بودن" حافظه‌های رم مونتاژ شده نیست چرا که قطعات آنها از تولیدکنندگان اصلی تامین شده و از استانداردهای لازم برخوردارند؛ همچنین تا به حال هیچ موردی گزارش نشده که مبنی بر عملکرد ضعیف‌تر حافظه‌های رم مونتاژ شده باشد. با تمام اینها اگر در این زمینه حساسیت دارید باید بگوییم بهتر است سراغ همان برندهای قدیمی بروید که کار اصلی‌شان تولید حافظه رم است چرا که این برندها خود تولیدکننده قطعات حافظه رمند و نظارت مستقیمی بر تولید و کیفیت این قطعات دارند. 

قیمت حافظه رم

شایعه‌ای که در مورد برندهای مختلف حافظه رم وجود دارد آن است که قیمت حافظه رم از برندهای معروفتری مثل همان برندهایی که در بالا معرفی کردیم بیشتر است در حالی که اصلا چنین چیزی نیست و اگر هم باشد در حد جزئی است. قیمت حافظه رم اولا به نوع ثانیا به سرعت و ثالثا به حجم آن بستگی دارد. مثلا قیمت حافظه رم DDR5 به طور قطع بیشتر از قیمت حافظه رم DDR4 است و به همین ترتیب قیمت حافظه رمی که سرعت آن 3200 مگاهرتز است حتما از قیمت حافظه رمی که سرعت آن 1600 مگاهرتز است بیشتر است و بالاخره همانطور که انتظار می‌رود قیمت حافظه رمی که حجم آن 16 گیگابایت است از قیمت حافظه رم 8 یا 4 گیگابایتی بیشتر است. به هر حال اگر می‌خواهید دیدی کلی نسبت به قیمت حافظه رم پیدا کنید باید بگوییم این قیمت از چیزی در حدود 2 دلار برای ارزان‌ترین حافظه‌های رم با کمترین حجم و سرعت شروع شده و به حدود 300 دلار برای گران‌ترین حافظه‌های رم با بیشترین حجم و سرعت ختم می‌شود.

مطالعه مقاله مرتبط: تفاوت رم کامپیوتر با رم لپ تاپ؛ چگونه رم لپ تاپ خود را ارتقا دهیم؟

نکات مهم قبل از خرید حافظه رم

قبل از خرید حافظه رم حتما از این موضوع مطمئن شوید که حافظه رمی که می‌خواهید بخرید با مادربوردتان سازگار باشد یا به عبارت بهتر قابلیت نصب در آن را داشته باشد. در مورد این موضوع به قدر کافی در طول این راهنما صحبت کردیم. همچنین بد نیست به استفاده‌تان از کامپیوتر هم توجه داشته باشید. اگر استفاده‌تان در حد کاربری‌های عمومی است خرید حافظه رم با حجم‌های بالا مثل 16 یا 32 گیگابایت ضرورتی ندارد و یک حافظه رم 8 گیگابایتی هم کارتان را راه می‌اندازد اما اگر استفاده‌تان از کامپیوتر شامل طراحی یا گیمینگ می‌شود آن وقت نصب 16 یا 32 گیگابایت حافظه رم توجیه‌پذیر خواهد بود (حتی برای این کاربری‌ها هم 16 گیگابایت حافظه رم کافی است). 

توجه به دوکاناله بودن حافظه رم هم مهم است. هر چه باشد رم‌های دوکاناله می‌توانند حجم بیشتری از اطلاعات را در آن واحد جابجا کنند یا به عبارت دیگر پهنای باند بالاتری دارند. بنابراین اگر می‌خواهید 16 گیگابایت حافظه رم در کامپیوترتان نصب کنید به جای نصب یک حافظه رم 16 گیگابایتی تک‌کاناله بهتر است دو حافظه رم 8 گیگابایتی دوکاناله در آن نصب کنید. البته به این نکته هم توجه داشته باشید که مادربوردتان از حافظه‌های رم دوکاناله پشتیبانی کند. در نهایت اگر روی برندها حساسیت دارید و می‌خواهید از برندهایی با قدمت بیشتری خرید کنید باید بگوییم برندهای Kingston، Crucial و Corsair جزء قدیمی‌ترین‌ها هستند ولی این نکته را هم فراموش نکنید که رم‌های آنها از لحاظ کارایی هیچ تفاوتی با رم‌های برندهای دیگر ندارند. 

خرید رم کامپیوتر

بهترین گزینه برای خرید حافظه رم مراجعه به وبسایت‌های فروشگاهی مثل همین وبسایت (تاپ رایان) است که کارشان فروش وسایل الکترونیکی است. مزیت اصلی این وبسایت‌ها آن است که در آنها قبل از خرید می‌توانید با مراجعه به صفحه مشخصات حافظه رم موردنظرتان یا کلا هر کالای دیگری از مشخصات کامل آن مطلع شده و به قول معروف خرید آگاهانه‌تری را تجربه کنید. همچنین در این وبسایت‌ها از خدماتی همچون پرداخت اینترنتی، پرداخت در محل و امکان عودت کالا در صورت معیوب بودن آن و بازپس‌گیری وجه پرداختی نیز بهره‌مند خواهید شد. 

مورد دیگری که باید به آن اشاره کنیم آن است که برخی از وبسایت‌های فروشگاهی از جمله همین وبسایت نه فقط حافظه رم بلکه سایر کالاهای خود را با قیمت‌های رقابتی عرضه می‌کنند که مطابق با قیمت روز بازار یا حتی بعضی مواقع از آن کمتر است لذا با خرید از این فروشگاه‌ها دیگر می‌توانید مطمئن باشید مبلغی بیش از آنچه قیمت روز کالاست پرداخت نکرده‌اید.