انواع حافظه SSD

کامپیوتر شما چه کامپیوتر رومیزی باشد و چه لپ تاپ دارای مقداری حافظه ذخیره‌سازی است که به آن حافظه داخلی یا درایو هم گفته می‌شود. درایوها به طور کلی یا از نوع HDD هستند یا SSD. درایوهایSSD به دلیل سرعت چندبرابری‌شان در مقایسه با درایوهای HDD رواج بسیاری پیدا کرده‌اند طوری که این روزها در بیشتر لپ تاپ‌ ها از آنها به جای درایوهای HDD استفاده می‌شود و در واقع اگر بگوییم رواج این درایوها به اندازه‌ای است که درایوهای HDD را آرام آرام به حاشیه می‌راند سخن گزافی نگفته‌ایم. اما درایوهای SSD هم دارای انواع مختلفی‌اند که در زیر به آنها خواهیم پرداخت.

انواع درایو SSD

درایوهای SSD بر اساس ابعاد یا همان فرم فکتور و رابط یا همان اینترفیس‌شان دارای انواع مختلفی‌اند. در اینجا شاید این سوال مطرح شود که این درایو‌ها بر اساس حجم‌شان تقسیم‌بندی نمی‌شوند؟ جواب این سوال تقریبا خیر است ولی برای اطلاع شما باید بگوییم یک هارد SSD به صورت تئوریک یا روی کاغذ می‌تواند حجمی بین 16 گیگابایت تا 32 ترابایت داشته باشد اما حجم هاردهای SSD که در بازار وجود دارند حداقل در حال حاضر از 8 ترابایت تجاوز نمی‌کند یا اگر بخواهیم بهتر بگوییم حتی گران‌ترین هاردهای SSD هم حجمی در حد 8 ترابایت یا کمتر دارند.

انواع درایو SSD بر اساس ابعاد (فرم فکتور)

درایوهای SSD بر اساس ابعادشان به درایوهای 2.5 اینچی، درایوهای mSATA‌ یا همان Mini SATA، درایوهای M.2 و درایوهای U.2 تقسیم می‌شوند. درایوهای 2.5 اینچی بزرگترین اندازه را دارند و از طریق یک کابل SATA به اتصال‌دهنده (کانکتور) مخصوص به خود روی مادربرد متصل می‌شوند. درایوهای mSATA اندازه کوچکتری نسبت به درایوهای 2.5 اینچی دارند و در شیار مخصوص به خود یا همان شیار mSATA روی مادربرد نصب می‌شوند. درایوهای M.2 طول بیشتری در مقایسه با درایوهای mSATA دارند ولی عرض‌شان کوچکتر است. این درایوها نیز در شیار مخصوص به خود که همان شیار PCI-E NVMe باشد نصب می شوند.

در نهایت درایوهای U.2 دارای اندازه‌ای در حد همان 2.5 اینچ هستند و می‌توانند از طریق کابل به کانکتور مخصوص به خود روی مادربرد که همان کانکتور U.2 باشد متصل شوند. البته برخی از درایوهای U.2 هم هستند که ظاهری شبیه به داریوهای M.2 دارند و در شیار مخصوص به خود روی مادربرد نصب می‌شوند. از لحاظ محل نصب باید بگوییم درایوهای 2.5 اینچی و درایوهای U.2 به سینی جلوی کیس که مخصوص نصب درایو است پیچ می‌شوند اما درایوهای mSATA و M.2 پس از اینکه در شیار مخصوص به خود روی مادربرد نصب شدند در همان جا روی پایه‌ای پیچ می‌شوند تا اتصال‌شان به مادربرد تثبیت شود.

اس اس دی اینترنال لکسار NM620 ظرفیت 512 گیگابایتمشاهده کالا

انواع درایو SSD بر اساس رابط (اینترفیس)

درایوهای SSD بر اساس رابط‌شان به دو دسته درایوهایی با رابط SATA و درایوهایی با رابط PCI-E NVMe تقسیم می‌شوند. درایوهای 2.5 اینچی و درایوهای mSATA دارای رابط SATA هستند ولی درایوهای 2.5 اینچی از طریق کابل SATA به کانکتور مخصوص به خود روی مادربرد وصل می‌شوند در حالی که درایوهای mSATA در شیار mSATA مخصوص به خود روی مادربرد نصب می‌شوند. به هر حال این تفاوتی در سرعت آنها ایجاد نمی‌کند و سرعت انتقال اطلاعات در هر دوی این درایوها چیزی در حدود 600 مگابایت در ثانیه است. البته به یک نکته هم باید اشاره کنیم آن هم اینکه منظور ما از SATA‌ در اینجا آخرین نسخه از این رابط یعنی SATA 3.0 است که در حال حاضر نسخه رابط SATA تقریبا در تمام درایوهایی است که دارای چنین رابطی‌اند.

برای اطلاع شما باید بگوییم رابط SATA دارای نسخه‌های 2.0 و 1.0 هم هست که در درایوهای قدیمی‌تر استفاده می‌شدند و سرعت انتقال اطلاعات در آنها به ترتیب 300 و 150 مگابایت در ثانیه بود. درایوهای M.2 اما دارای رابط PCI-E NVMe هستند و در شیار PCI-E NVMe مخصوص به خود روی مادربرد نصب می‌شوند. سرعت درایوهای M.2 در انتقال اطلاعات به نسخه رابط PCI-E NVMe آنها بستگی دارد و طبیعتا هر چقدر این نسخه بالاتر باشد سرعت آنها نیز بیشتر خواهد بود اما سرعت یک درایو M.2 در هر حال بیشتر از یک درایو 2.5 اینچی یا mSATA‌ است. به طور خاص سرعت یک هارد M.2 با رابط PCI-E NVMe 3.0 حدود 3.3 گیگابایت در ثانیه، با رابط PCI-E NVMe 4.0 حدود 4 گیگابایت در ثانیه و با رابط PCI-E NVMe 5.0 حدود 12 گیگابایت در ثانیه است.

همانطور که می‌بینید حتی درایو M.2 با رابط PCI-E NVMe نسخه 3.0  که پایین‌ترین نسخه موجود این رابط است سرعتی دارد که حدودا پنج برابر بیشتر از درایوی با رابط SATA‌ است. در مورد درایوهای U.2 بد نیست بدانید این درایوها از رابط‌های مختلفی پشتیبانی می‌کنند که رابط SATA و PCI-E NVMe هم بین آنها هستند؛ سرعت این درایوها بسته به اینکه از طریق چه رابطی با مادربرد ارتباط برقرار می‌کنند متفاوت خواهد بود.

تفاوت بین B Key، M Key و M+B Key چیست؟

قبل از هر چیز باید بگوییم مقصود از کلید یا همان Key در درایوهای M.2 SSD تورفتگی است که در رابط آنها وجود دارد. این تورفتگی برای آن است که از نصب درایو در شیار اشتباه جلوگیری به عمل آید. در درایوهایی که دارای M Key هستند تورفتگی رابط درایو در سمت چپ آن و در درایوهایی که دارای B Key هستند این تورفتگی در سمت راست رابط درایو قرار گرفته است. همانطور که شاید حدس زده باشید درایوهایی که دارای M+B Key هستند دو تورفتگی یکی در سمت راست و دیگری در سمت چپ خود دارند.

رابط درایوهایی که دارای M Key هستند از نوع PCI-E NVMe بوده و رابط درایوهایی که دارای B Key هستند از نوع SATA‌ است بنابراین شکی در این نیست که درایوهایی که دارای M Key هستند سرعت بیشتری در انتقال اطلاعات دارند (تا چندین برابر بیشتر). اما رابط درایوهایی که دارای M+B Key هستند هم سازگار با SATA و هم PCI-E NVMe است و لذا این درایوها قابلیت نصب هم در شیار‌ mSATA و هم شیار PCI-E NVMe را دارند.

اس اس دی اینترنال سامسونگ 970EVO Plus ظرفیت 1 ترابایتمشاهده کالا

مورد استفاده هر کدام از درایوهای SSD

درایوهای SSD 2.5 اینچی اغلب در کامپیوترهای رومیزی استفاده می‌شوند هر چند که از آنها در لپ تاپ‌ها نیز می‌شود استفاده کرد. سرعت انتقال اطلاعات در این درایوها همانطور که قبلا هم گفتیم حدود 600 مگابایت در ثانیه است. درایوهای SSD با رابط mSATA به دلیل ابعاد کوچکتری که دارند بیشتر در لپ تاپ‌ها به کار می‌روند ولی امکان استفاده از آنها در کامپیوترهای رومیزی هم وجود دارد البته به شرط آنکه مادربرد کامپیوتر دارای شیار mSATA برای نصب آنها باشد. به هر حال سرعت این درایوها تفاوتی با سرعت درایوهای SSD 2.5 اینچی ندارد و لذا انتظار عملکرد بهتری از آنها نمی‌توان داشت.

درایوهای M.2‌ نیز به دلیل ابعاد کوچکی که دارند معمولا در لپ تاپ‌ها و البته تبلت‌ها هم استفاده می‌شوند و در کامپیوترهای رومیزی هم قابلیت استفاده دارند به شرط آنکه مادربرد کامپیوتر دارای شیار PCI-E NVMe باشد. همانطور که قبلا هم اشاره شد سرعت درایوهای M.2 در انتقال اطلاعات به دلیل داشتن رابط PCI-E NVMe بین 5 تا 20 برابر بیشتر از درایوهای 2.5‌ اینچی و mSATA است و لذا این درایوها انتخاب‌های بسیار بهتری برای گیمینگ به شمار می‌آیند چرا که وقتی سرعت درایو در انتقال اطلاعات چندین برابر بیشتر باشد بازی‌ها خیلی سریعتر از حد معمول بارگذاری می‌شوند که قطعا مطلوب هر گیمری است.

درایوهای SSD از نوع U.2 بیشتر کاربرد تجاری دارند و در کامپیوترهای سرویس‌دهنده (سرور) از آنها استفاده می‌شود. این درایوها هم در اندازه حدود 2.5 اینچی و هم اندازه درایوهای M.2 وجود دارند و از رابط‌های SATA و PCI-E NVMe نیز پشتیبانی می‌کنند. شاید یکی از دلایل کاربرد تجاری آنها نیز همین تنوع اندازه و پشتیبانی‌شان از رابط‌های مذکور باشد. این درایوها البته به اندازه دیگر درایوهای SSD در بازار رواج ندارند که شاید یکی از دلایلش همان کاربرد تجاری آنها باشد.

درایو SSD‌ خارجی (اکسترنال)

تا به حال آنچه در مورد درایوهای SSD گفتیم مربوط به درایوهای SSD داخلی یا همان اینترنال بود. این درایوها به هر شکل یا اندازه‌ای که باشند داخل کامپیوتر رومیزی یا لپ تاپ نصب می‌شوند و به صورت مستقل نمی‌شود از آنها استفاده کرد اما درایوهای اکسترنال درایوهایی هستند که به صورت مستقل می‌شود از آنها استفاده کرد یعنی می‌توانید آنها را با یک کابل USB به هر کامپیوتر یا دستگاهی وصل کرده و از اطلاعات‌شان ذخیره شده در آنها استفاده کنید. اما در مورد درایوهای SSD اکسترنال باید بگوییم تنها در همان اندازه 2.5 اینچی موجودند و در درایوهای جدیدتر از طریق کابل USB 3.0 به کامپیوتر رومیزی، لپ تاپ یا وسایل دیگر متصل می‌شوند (درایوهای قدیمی‌تر دارای رابط USB 2.0 بودند و اتصال آنها نیز با کابل USB 2.0 انجام می‌شد). خوشبختانه سرعت انتقال اطلاعات با رابط USB 3.0 حدود 4.8 گیگابیت در ثانیه است که معادل همان 600 مگابایت در ثانیه رابط SATA 3.0 است و لذا این سرعت در درایوهای SSD اکسترنال فرقی با درایوهای SSD اینترنال 2.5 اینچی یا mSATA ندارد. البته در رابط‌های جدیدتر USB 3.1 و USB 3.2 سرعت انتقال اطلاعات به ترتیب به 10 و 20 گیگابیت در ثانیه هم رسیده و این یعنی سرعت درایوهای SSD اکسترنال به شرطی که رابط آنها USB 3.2 باشد می‌تواند به 2 گیگابایت در ثانیه هم برسد.

اس اس دی اینترنال سامسونگ 990PRO ظرفیت 1 ترابایتمشاهده کالا

قیمت درایو SSD

قیمت درایو SSD بسته به حجم و سرعت آن متفاوت است. هر چقدر حجم درایو SSD و سرعت آن در انتقال اطلاعات بیشتر باشد قیمتش هم بیشتر خواهد بود و بالعکس اما به عنوان یک قانون کلی این را همیشه به یاد داشته باشید که درایوهای M.2‌ به دلیل آنکه سرعت‌شان بین 5 تا 20 برابر بیشتر از درایوهای 2.5 اینچی و mSATA است قیمت بیشتری هم دارند که در ارزان‌ترین حالت حدود 30 درصد و در گران‌ترین حالت تا دهها برابر بیشتر از قیمت درایوهای مذکور است. به هر حال اگر می‌خواهید دیدی کلی نسبت به قیمت درایوهای SSD پیدا کنید باید بگوییم این قیمت از چیزی در حدود 60 دلار برای ارزان‌ترین درایوهای SSD‌ با کمترین حجم شروع شده و به حدود 1200 دلار برای گران‌ترین درایوهای SSD با بالاترین حجم‌ها ختم می‌شود. البته به این نکته هم دقت داشته باشید که تنها تعداد معدودی از داریوهای SSD قیمت بالای هزار دلار دارند و قیمت بیشتر آنها حتی حرفه‌ای‌ترین‌هایشان از 600 دلار تجاوز نمی‌کند.

قبل از خرید درایو SSD

قبل از خرید درایو SSD مهم‌ترین چیز آن است که ببینید آیا درایو قابلیت نصب در کامپیوترتان یا بهتر بگوییم قابلیت نصب یا اتصال به مادربرد کامپیوتر را دارد یا خیر چرا که در غیر این صورت مجبور خواهید شد درایوی که خریده‌اید را تعویض کنید. خوشبختانه باید بگوییم این روزها دیگر تقریبا تمام مادربردها دارای اتصال‌دهنده (کانکتور) مخصوص SATA هستند و لذا اگر قصد خرید درایو SSD 2.5 اینچی را دارید اصلا نیازی نیست نگران عدم نصب آن در کامپیوترتان باشید ولی اگر قصدتان خرید درایو SSD‌ از نوع mSATA یا M.2 است این نگرانی تا حدودی بجاست.

قبل از خرید درایو SSD با اندازه mSATA یا M.2 بهتر است به صفحه مشخصات مادربردتان در سایت‌های فروشگاهی یا در وبسایت سازنده‌اش مراجعه کرده و در آنجا ببینید آیا مادربرد شیار مخصوص درایو mSATA‌ یا M.2 را دارد یا خیر. همچنین می‌توانید برای اطلاع از این موضوع به دفترچه خود مادربرد یا صفحه اطلاعات (دیتاشیت) آن در وبسایت سازنده‌اش مراجعه کنید. شیار مخصوص نصب درایوهای mSATA با همان نام شیار mSATA شناخته می‌شود و اگر مادربردی چنین شیاری داشته باشد امکان نصب درایوهای mSATA نیز در آن وجود خواهد داشت اما شیارهای مخصوص درایوهای M.2 با نام شیار PCI-E NVMe شناخته می‌شوند و با همین نام هم در صفحه مشخصات مادربرد به آنها اشاره می‌شود.

همانطور که قبلا هم گفتیم رابط PCI-E NVMe درایوهای M.2 دارای نسخه مربوط به خود هم هست. به همین ترتیب شیارهای PCI-E NVMe هم دارای نسخه‌های مشابهی هستند مثل شیار PCI-E NVMe 3.0 یا PCI-E NVMe 4.0. اما خبر خوب اینکه اگر نسخه رابط PCI-E NVMe درایو M.2 با نسخه شیار PCI-E NVMe مادربرد یکی نباشد همچنان امکان استفاده از آن درایو وجود دارد منتها سرعت روی نسخه پایین‌تر تنظیم خواهد شد. مثلا اگر نسخه رابط PCI-E NVMe درایو M.2 شما 4.0 باشد ولی نسخه شیار PCI-E NVMe روی مادربرد 3.0 باشد در این صورت سرعت روی نسخه 3.0 تنظیم خواهد شد و لذا نخواهید توانست از حداکثر سرعت درایوتان بهره ببرید بنابراین بهتر است هنگام خرید درایو M.2 به نسخه رابط آن توجه داشته باشید و درایوی خریداری کنید که نسخه رابط آن با نسخه شیار PCI-E NVMe مادربردتان یکی باشد.

نکته دیگری که باید به آن اشاره کنیم طول درایو M.2 است که به صورت یک عدد چهار رقمی مشخص می‌شود. دو رقم اول این عدد چهار رقمی که نشان‌دهنده عرض درایو به واحد میلی‌متر است همیشه 22 است و زیاد هم مهم نیست ولی دو رقم بعدی آن می‌تواند یکی از اعداد 30، 42، 60،‌ 80 یا 110 باشد. این اعداد نشان‌دهنده طول درایو به همان واحد میلی‌مترند. البته در مورد 110 دیگر عدد چهار رقمی تبدیل به عدد پنج رقمی می‌شود که البته این هم خیلی مهم نیست و مهم بیشتر آن است که بتوانید طول درایو را با جدا کردن دو عدد اول آن تشخیص دهید. اما این اعداد از چه جهت مهمند؟

در جواب به سوال بالا باید بگوییم در صفحه مشخصات برخی از مادربردها که دارای شیار PCI-E NVMe هستند به این نکته هم اشاره شده که طول درایو M.2 که قابلیت نصب در مادربرد را دارد چقدر باید باشد. مثلا اگر به اعداد 2230، 2242 و 2260 اشاره شده باشد به این معناست که درایوهای M.2 با طول 30، 42 و 60 میلی‌متر قابلیت نصب در مادربرد را دارند و اگر طول درایو مثلا 80 یا 110 میلی‌متر باشد امکان نصب آن در مادربرد وجود ندارد. این چیزی است که هنگام خرید درایو M.2 باید به آن توجه کنید یا به عبارت دیگر ببینید طول درایو که در صفحه مشخصات درایو در وبسایت‌های فروشگاهی یا سایت سازنده‌اش به آن اشاره می‌شود چقدر است و آیا درایوی با چنین طولی قابلیت نصب در مادربردتان را دارد یا خیر. در اینجا بد نیست به این نکته هم توجه داشته باشید که درایوهای M.2 که دارای M+B Key هستند هم قابلیت نصب در شیار PCI-E NVMe را دارند و هم شیار mSATA منتها اگر در شیار mSATA نصب شوند سرعت‌شان تا حد همان سرعت رابط SATA یعنی 600 مگابایت در ثانیه افت خواهد کرد.

حافظه SSD داهوا مدل Dahua C800A 1TBمشاهده کالا

سخن آخر

شیارهای PCI-E NVMe مخصوص نصب درایو M.2 معمولا در مادربردهای حرفه‌ای‌تر یا گیمینگ وجود دارند و در مادربردهای معمولی یا خبری از آنها نیست یا اگر باشد به یک شیار بسنده شده است. به هر حال درایوهای M.2 همانطور که قبلا هم گفتیم از درایوهای mSATA و 2.5 اینچی هم‌حجم با خود گران‌ترند ولی سرعتی هم دارند که حداقل پنج برابر بیشتر از آنهاست. اگر خیلی به سرعت بالا آمدن ویندوز و برنامه‌ها و همچنین دسترسی به فایل‌ها اهمیت می‌دهید درایوهای M.2 انتخاب بهتری برای شما خواهند بود اما در این راستا شاید مجبور به عوض کردن مادربردتان شوید (اگر مادربرد شیار مخصوص نصب درایو M.2 نداشته باشد) ولی اگر سرعتی در حد معمول برایتان کافی است همان درایوهای SSD 2.5 اینچی یا mSATA هم برایتان کافی خواهند بود به اضافه اینکه اگر درایوتان 2.5 اینچی باشد دیگر نیازی نیست نگران اتصال آن به مادربرد باشید چون همانطور که قبلا هم گفتیم این روزها دیگر تمام مادربردها دارای اتصال‌دهنده (کانکتور) SATA برای اتصال به درایوهای SSD 2.5 اینچی هستند که امکان اتصال درایوهای HDD با رابط SATA به آنها نیز وجود دارد.