آموزش اورکلاک کردن پردازنده

امروزه برخی سیستم‌ها، به خصوص آنهایی که برای اجراکردن برنامه‌های سنگین یا اجرای انواع بازی‌ها به کار گرفته می‌شوند، نیاز به افزایش سرعت و بهبود عملکرد دارند. اورکلاک کردن یکی از کاربردی‌ترین کارهای سخت افزاری است که برای افزایش سرعت اجزای مختلف سیستم به کار گرفته می‌شود. شرکت‌های مختلف از جمله شرکت‌های تولید پردازنده اینتل یا AMD نیز همواره در تلاش بوده‌اند تا پردازنده‌های قابل اورکلاک را به بازار عرضه کنند. اورکلاک کردن می‌تواند منجر به افزایش سرعت سیستم شود و اعمال مختلف را با سرعت و کیفیت بهتری انجام دهد. البته بسیار مهم است که این فرایند به طور اصولی انجام شود. در این مطلب با ما همراه باشید تا به آموزش اورکلاک کردن پردازنده بپردازیم.

آشنایی با اورکلاک پردازنده و مزایا و معایب آن

اورکلاک یا Overclock به معنی افزایش دادن سرعت کلاک اجزای مختلف سخت افزاری سیستم است. در واقع هر قطعه سخت افزاری و تراشه موجود در سیستم، دارای یک فرکانس فعالیت مشخص است که توسط سازنده تعیین شده است. اورکلاک کردن در واقع تغییر دادن این فرکانس فعالیت برای داشتن سرعت بالاتر است. سرعت کلارک یک پردازنده یا CPU، تعداد چرخه‌هایی است که پردازنده در یک ثانیه به اتمام می‌رساند. البته این قابلیت در همه پردازنده‌های موجود نیست. بنابراین در خرید پردازنده باید پتانسیل این قطعه را برای انجام اورکلاک نیز بررسی کنید.

مزیت افزایش دادن سرعت کلاک پردازنده این است که تعداد چرخه‌هایی که در یک ثانیه انجام می‌شود، افزایش پیدا کرده و عملکرد سیستم بهبود زیادی پیدا می‌کند. با این‌ حال، اورکلاک کردن دارای معایبی هم هست. از جمله اینکه در هنگام فعالیت قطعه دمای آن افزایش پیدا کرده و گرمای بیشتری تولید می‌شود.

چند نکته مهم پیش از شروع اورکلاک پردازنده (CPU)

برای این که فرایند اورکلاکینگ به بهترین شکل و بدون آسیب به سیستم پیش برود، نکات زیر را در نظر بگیرید:

• همه پردازنده‌ها قابلیت اورکلاک کردن را ندارند یا در بعضی مدل‌ها این کار به صورت کامل انجام نمی‌شود. در مقابل، بعضی دیگر، مثل انواع پردازنده AMD، به شکل راحت‌تری اورکلاک می‌شوند. همینطور در پردازنده‌های شرکت اینتل نیز تنها مدل‌هایی که پسوند X یا K در انتهای خود داشته باشند، می‌توانند اورکلاک شوند.
• میزان تحمل CPUهای مختلف در مقابل اورکلاک شدن متفاوت است. این قطعات الکترونیکی سیلیکونی دارای توان‌های پردازشی مختلفی هستند و برخی اورکلاک را به شیوه بهتری تحمل می‌کنند و بعضی دیگر ممکن است دچار مشکلاتی شوند.
• همان‌طور که اشاره کردیم، اورکلاک کردن منجر به تولید گرمای بیشتر و داغ شدن CPU خواهد شد. در صورت داغ شدن بیش از حد سیستم ممکن است به طور خودکار خاموش شده و دچار برخی مشکلات شود. به همین منظور ضروری است که خنک کننده‌های سیستم خود را ارتقا دهید. مثلاً می‌توانید از فن‌های فوق قوی Nocuta استفاده کرده یا خنک کننده‌های مایع را خریداری کنید.
• برای انجام مراحل آموزش اورکلاک کردن پردازنده می‌توان از نرم‌ افزارهای مختلفی مثل Dual Intelligent processors 5 یا Extreme Tuning استفاده کرد. ما در این مطلب برای آموزش نحوه اورکلاک کردن پردازنده از نرم افزار بایوس استفاده می‌کنیم که یکی از متداول‌ترین‌ها است و رابط کاربری ساده‌ای دارد.

آموزش اورکلاک کردن پردازنده

ابتدا مطمئن شوید که CPU مد نظر قابلیت اورکلاکینگ دارد. لازم به ذکر است که در تاپ رایان می‌توانید با پردازنده های مناسب اورکلاک بیشتر آشنا شوید. در صورت وجود این قابلیت، مراحل زیر را دنبال کنید:

1. ابتدا آخرین نسخه نرم افزار BIOS را از وب‌سایت اصلی این نرم افزار نصب کنید. دقت کنید که باید نسخه سازگار با مادربورد خود را انتخاب کرده و نصب کنید.
2. پس از نصب موفق بایوس برای بوت کردن کامپیوتر خود اقدام کرده و در هنگام بوت شدن، دکمه  F2 را بزنید تا فرایند اورکلاک آغاز شود.
3. با زدن دکمه F7 به صفحه تنظیمات پیشرفته وارد شوید. در این صفحه مقادیر متفاوتی را مشاهده می‌کنید که باید آن‌ها را تغییر دهید. برای اورکلاک کردن می‌توان از تغییر فرکانس پایه یا ضریب استفاده کرد. حاصل ضرب فرکانس پردازش پایه در ضریب، میزان نهایی سرعت پردازنده خواهد بود و با افزایش هر کدام از این دو عدد، می‌توانید سرعت را افزایش دهید.
4. برخی از مادربوردهای پیشرفته ممکن است به طور پیش فرض بر روی حالتی قرار گرفته باشند که تنظیمات خودکار اورکلاک را انجام دهند. برای اینکه بتوانید این کار را به‌صورت دستی انجام دهید، باید وارد صفحه تنظیمات مادربورد شده و تنظیمات قسمتی که با نام‌های مختلف از جمله Ai Overclock Tuner نمایش داده می‌شود را از حالت خودکار (Auto) بر روی Manual قرار دهید.
5. پس از انجام این تنظیمات می‌توانید مقدار موردنظر خود را در فیلد مربوط به فرکانس پردازشی یا ضریب (CPU Core Ratio) وارد کنید.
6. بعضی از مادربوردها به شما امکان می‌دهند که تنظیمات اورکلاک را بر روی هسته‌های تکی اعمال کنید. اگر سیستم شما این قابلیت را دارد، بهتر است که در آموزش اورکلاک کردن پردازنده حتماً از آن استفاده کنید و اورکلاک کردن را به‌صورت یک جا و کلی انجام ندهید تا با ناپایداری سیستم مواجه نشوید.

تنظیم ولتاژ پس از اورکلاک کردن CPU

مسلماً برای اینکه بتوانید پس از افزایش سرعت پردازنده، همچنان عملکرد بهینه سیستم خود را حفظ کنید، به ولتاژ بیشتری هم نیازمندید. معمولاً مادربوردها پس از افزایش سرعت CPU این مسئله را مدیریت کرده و ولتاژ را به طور خودکار افزایش می‌دهند. با این حال شما می‌توانید وارد صفحه تنظیمات ولتاژ با نام CPU Core/Cache Voltage شوید و تنظیمات ولتاژ خود را مشاهده کنید. 

اگر تجربه زیادی ندارید و اولین بار است که اورکلاک را انجام می‌دهید، بهتر است که تنظیمات را به‌صورت دستی انجام ندهید و اجازه دهید که کنترل میزان ولتاژ به‌صورت خودکار صورت بگیرد. زمانی که حرفه‌ای‌تر شدید و یا مشکلاتی را پس از اورکلاک مشاهده کردید، می‌توانید تنظیمات مختلفی مثل Offset Mode و Adaptive Mode را تغییر داده و ولتاژ را تنظیم کنید.

• حالت Offset Mode: در این قسمت می‌توانید مقدار ولتاژ را کم یا زیاد کنید. هر عددی که در این قسمت وارد شود، به میزان اولیه اضافه شده یا از آن کم می‌شود. به طور مثال اگر عدد 0.1 وارد شود، همین میزان نیز به ولتاژ اضافه خواهد شد.
• حالت Adaptive Mode: این حالت که به آن حالت انطباقی هم گفته می‌شود، تنها زمانی افزایش ولتاژ را اعمال می‌کند که سی پی یو در حالت توربو قرار گرفته باشد.

یک نکته مهم در آموزش اورکلاک کردن پردازنده: اول بنچمارک بگیرید

در آموزش اورکلاک کردن سی پی یو، هدف این است که به حداکثر سرعت بهینه پردازنده برسیم و پایداری عملکرد سیستم را از دست ندهیم. به این منظور بهتر است که در ابتدا اورکلاک را به‌صورت گام به گام و با افزایش‌های کوچک انجام دهیم و بنچمارک بگیریم. سپس دوباره اورکلاک کرده و بنچمارک را تکرار کنیم تا جایی که به بهترین تنظیمات اورکلاک برسیم. به این منظور در مرحله اول از آموزش اورکلاک کردن پردازنده، بدون اینکه اورکلاک را انجام دهید، از سیستم بنچمارک بگیرید و مواردی مثل ولتاژ پایه، سرعت هسته و دمای آن‌ها را بررسی کنید. سپس وارد تنظیمات اورکلاک شده و تغییر کوچکی در حد 0.2 گیگاهرتز تغییر سرعت را اعمال کنید و دوباره بنچمارک بگیرید. 

اگر عملکرد سیستم در بنچمارک نرمال به نظر می‌رسید، می‌توانید تغییرات بیشتری را در تنظیمات اورکلاک اعمال کنید. برای اینکه بتوانید بنچمارک گرفتن از CPU را به درستی انجام دهید، می‌توانید از برنامه‌های زیادی مثل Cinebench یا PCMark استفاده کنید. گیک بنچ نیز یکی دیگر از این نرم افزارها است که بسیار محبوب بوده و قابلیت‌های بسیار زیادی دارد. شما به وسیله این نرم افزارها باید به نقطه‌ای برسید که تعادل خوبی بین عملکرد سیستم و سرعت آن با گرمای ایجاد شده وجود داشته باشد و هرگز فراموش نکنید که دمای CPU هرگز نباید از 70 درجه بیشتر شود.

آیا اورکلاک کردن برای CPU بد است؟

به طور معمول اگر مراحل اورکلاک را به صورت تدریجی انجام داده و هر بار بنچمارک بگیرید تا این کار با احتیاط‌های لازم انجام شود، اورکلاک آسیب خاصی برای پردازنده به همراه نخواهد داشت. علاوه بر این با به کارگیری تکنیک‌های مختلفی مثل استفاده از سیستم‌های خنک کننده پیشرفته می‌توانید طول عمر قطعه خود را نیز افزایش دهید. 

یک نکته مهم دیگر هم این است که هر چه مدت زمان باقی ماندن سیستم در حالت اورکلاک بیشتر باشد، طول عمر پردازنده کم می‌شود. به این منظور باید الگوریتم‌های خاصی را تنظیم کنید که در وضعیت آماده باش سیستم و در زمان‌هایی که سیستم در حال انجام فعالیت خاصی نیست، ولتاژ و فرکانس به کمترین میزان مجاز خود برسند و آسیبی به CPU  وارد نشود.

آشنایی با چند واژه مهم در فرایند اورکلاک کردن CPU

در فرایند اورکلاک کردن CPU چندین واژه و اصطلاح وجود دارد که باید با آنها آشنا باشید. مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

• کلاک پایه: کلاک پایه یا BCLK فرکانسی است که پردازنده با آن با حافظه و دستگاه‌های PCIe ارتباط برقرار می‌کند. تنظیم این عدد در آموزش اورکلاک کردن پردازنده روی بیشتر تنظیمات سیستم اثرگذار است. به همین دلیل بهتر است که تا زمان پایدار شدن اورکلاک سیستم از تنظیم این عدد خودداری کرده و حتی بعد از آن نیز کلاک پایه را کم‌کم و تدریجی تنظیم کنید.
• ضریب CPU: این ضریب در واقع نسبتی بین CPU و BCLK است. همان‌طور که گفتیم، سرعت نهایی پردازنده با ضرب این عدد در کلاک پایه به دست می‌آید.
• حالت ولتاژ: حالت ولتاژ، سه نوع مختلف داشت که پیش‌تر هم راجع به آن توضیحاتی دادیم. حالت خودکار به مادربورد اجازه می‌داد تا ولتاژ را به‌صورت خودکار برای پردازنده مدیریت کند. حالت‌های دستی نیز به شما اجازه دست‌کاری در تنظیمات را می‌دادند.
• VCCIO: این واژه نشان دهنده یک ولتاژ ثابت برای کنترلر حافظه و کش مشترک است.
• آفست AVX : این مورد یک افزاینده مجزا به شمار می‌رود که فرکانس پردازنده را در زمانی که تحت‌فشار کاری AVX است تنظیم می‌کند.
• LLC : Load-Line Calibration یا کالیبراسیون خط بار، افت فشار را جبران کرده و اطمینان حاصل می‌کند که ولتاژهای مختلف در یک میزان یکنواخت حفظ شوند.
• SpeedStep – Intel: این ویژگی بر اساس فشار سیستم، سرعت پردازنده و ولتاژ را کاهش یا افزایش داده و آن را تنظیم می‌کند.
• Extreme Memory Profile XMP : قابلیت خاصی را در بایوس یا سایر نرم افزارهای مربوط به اورکلاک روشن کرده و اورکلاک‌های حافظه‌ از پیش تعیین شده را اعمال می‌کند.
• Uncore – Intel: این حالت برای تنظیم فرکانس کنترلرهای مختلف به کار گرفته می‌شود.
• FCLK – Intel: با استفاده از این تنظیمات می‌توان سرعت انتقال داده از پردازنده به کارت گرافیک را کنترل کرد. 
• VCCSA: این واژه نشان دهنده ولتاژ سیستم عامل است و افزایش آن در هنگام اورکلاک منجر به بهبود پایداری می‌شود.

جمع بندی

در این مطلب به آموزش اورکلاک کردن پردازنده پرداختیم و تمامی نکات مهم در خصوص آن را بیان کردیم. اورکلاک کردن پردازنده به طور معمول برای سیستم‌های مخصوص بازی و یا هر سیستمی که نیاز به بهبود عملکرد و افزایش سرعت داشته باشد انجام می‌شود. اورکلاک کردن اگر به صورت اصولی و با رعایت نکات لازم انجام بگیرد، ضرری برای CPU نخواهد داشت و می‌تواند تجربه بسیار بهتری از کار با سیستم بسازد. آیا شما تاکنون سیستم خود را اورکلاک کرده‌اید؟ لطفاً نظرات و تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.