CAS Latency یا CL در رم کامپیوتر چیست؟

CL در رم کامپیوتر چیست؟ اگر شما هم از آن دسته کاربرانی هستید که می‌خواهید رم سیستم خود را عوض کنید، مفهوم CL جزو مباحثی است که باید با آن آشنا باشید. احتمالاً مخفف CL را در نام بسیاری از رم‌ها با ترکیب‌هایی مانند CL16 یا CL18 دیده‌اید. قطعا برای شما سوال شده که این عدد یعنی چه و آیا اهمیتی دارد؟ آیا برای خرید رم فقط باید به سرعت رم دقت کنیم یا CL هم تعیین کننده است؟ به طور کلی CL مخفف CAS Latency و یکی از فاکتورهای بسیار مهم عملکردی در رم است. این فاکتور می‌تواند میزان زمان پاسخ دهی رم را به شما نشان دهد. اگر می‌خواهید از این به بعد با دیدگاهی تخصصی‌تر به رم‌ها نگاه کنید، در این راهنما از تاپ رایان همراه ما باشید.

مفهوم CL یا CAS Latency در رم

شاید پیش از این هنگام خرید رم کامپیوتر فقط میزان حافظه آن را لحاظ می‌کردید. اما CL هم فاکتوری است که می‌تواند در مقایسه قدرت عملیاتی رم‌ها اطلاعات زیادی بدهد. در یک تعریف کلی، CL مخفف CAS Latency و یکی از فاکتورهای بسیار مهم عملکردی در رم است. این فاکتور می‌تواند زمان پاسخ دهی رم را به شما نشان دهد. اما منظور از پاسخ دهی رم چیست؟ پاسخ دهی رم، مدت‌ زمانی مشخصی است که حافظه رم برای دریافت، پردازش و ارسال داده های مورد نیاز پردازنده به آن نیاز داشته و صرف خواهد کرد. سازندگان سخت افزارها، برای مقیاس بندی درست قدرت رم‌ها و هماهنگی‌های لازم، از استانداردهایی مانند CL16، CL18 یا CL22 استفاده می‌کنند. به طور کلی هر چقدر این عدد کمتر باشد، یعنی رم خیلی سریع‌تر می‌تواند به شما پاسخ دهد. 

CL رم کامپیوتر از نظر فنی چیست؟

زمانی که پردازنده درخواست داده‌ای را به رم ارسال می‌کند، مدت زمانی طول می‌کشد تا رم آن داده را پیدا کرده و در اختیار پردازنده قرار دهد. این داده‌ها را بر اساس سیکل کلاک می‌سنجند. در بخش قبل گفتیم به طور مثال یک رم اگر CL16 داشته باشد، یعنی 16 سیکل کلاک طول می‌کشد تا داده مورد نیاز برای CPU آماده شود. این عدد را در کنار فرکانس رم قرار می‌دهند. اگر دقت کرده باشید علاوه بر ظرفیت و نوع DDR، یک فرکانس رم هم مانند 3200 یا 5400 عنوان می‌شود که عدد CL هم در کنار آن قرار می‌گیرد.

نحوه عملکرد CAS Latency رم کامپیوتر

زمانی که پردازنده به رم سیستم فرمانی می‌فرستد و از آن می‌خواهد تا داده‌ای را از یک سلول رم بخواهد. چند مرحله زیر طی می‌شود:

1. پردازنده درخواست داده را ارسال می‌کند.
2. کنترلر حافظه دستور پردازش را به رم منتقل می‌کند.
3. رم، داده مورد نظر را پیدا کرده و آماده ارسال می‌کند.
4. داده از طریق گذرگاه باس حافظه به پردازنده ارسال می‌شود و تمام!

در این 4 مرحله، CL در مرحله سوم ایفای نقش می‌کند. یعنی این عدد مشخص می‌کند که رم باید در چه مدت زمانی داده را پیدا کرده و آماده ارسال کند. این عدد هرچقدر کمتر باشد، داده سریع‌تر برای پردازنده آماده می‌شود. نکته‌ای که نباید فراموش کرد این است که CL به تنهایی معیار کاملی برای سنجش سرعت رم نیست! در واقع هر رمی که CL کمتری دارد، لزوماً گزینه بهتری نیست. چراکه فرکانس هم در عملکرد این قطعه تعیین کننده است.

اجازه دهید با یک مثال واضح این موضوع را برای شما توضیح دهیم. مثلا با خرید رم DDR4 با فرکانس 3600 مگاهرتز و CL18، عملکرد بهتری نسبت به یک رم DDR4 با فرکانس 2400 مگاهرتز و CL14 دریافت می‌کنید. هر چند که CL14 سریع‌تر از CL18 است. نکته اینجاست که در یک مقایسه،  شما باید در شرایطی CL را بسنجید که فرکانس هر دو یک باشند. یادتان باشد، فرکانس بالاتر، اولویت بیشتری دارد.

تا به اینجا متوجه شدید که CL یا CAS Latency رم کامپیوتر چیست؟ در ادامه تاثیر آن را هم روی رم بیشتر بررسی می‌کنیم.

ارتباط بین CL و سرعت رم

گفتین که CL رم کامپیوتر  و فرکانس رم دو عامل مکمل هم بوده و در مجموع، میزان تاخیر واقعی یا همان Real Latency حافظه را مشخص می‌کنند. به عنوان مثال، دو ماژول رم را در نظر بگیرید:

1. رم DDR4 3200MHz با CL16
2. رم DDR4 4000MHz با CL18

برای مقایسه دقیق، باید از فرمول زیر برای محاسبه تأخیر واقعی استفاده کنید:

(CL × 2000) ÷ فرکانس رم = تأخیر واقعی بر حسب نانوثانیه

حالا  بیاید این فرمول را برای دو رم بالا محاسبه می‌کنیم:

(16 × 2000) ÷ 3200 = 10 نانوثانیه

تأخیر رم 3200MHz :CL16

(18 × 2000) ÷ 4000 = 9 نانوثانیه

تأخیر رم 4000MHz :CL18

بدین ترتیب رم دوم یعنی 4000MHz CL18 عملکرد به مراتب بهتری نسبت به رم اول دارد. شاید CL‌ آن بالاتر باشد، اما فرکانس بالاتر، این تاخیر را جبران کرد.

تاثیر  واقعی CL در رم کامپیوتر چیست؟

تاثیر CAS Latency در اجرای بازی‌ها و پردازش‌های سنگین بیش از هر زمان دیگری مشهود و به شرح زیر است:

• گیمینگ: در بازی‌ها، رم با پردازنده و کارت گرافیک در ارتباط بوده و هر میلی ثانیه تاخیری که در انتقال داده‌ها به وجود بیاید،  روی فریم ریت (FPS) تاثیر گذاشته و آن را کم می‌کند. بدین ترتیب وقتی بازی‌های سرعتی و رقابتی انجام می‌دهید باید دقت کنید که از رم‌های با CL پایین‌تر انتخاب کنید که با ترکیب فرکانس بالا،‌ نهایت FPS را به شما بدهد. 
• رندرینگ و ویرایش ویدیو: در پردازش‌های سنگین مانند رندرینگ سه بعدی، انیمیشن سازی و ویرایش ویدیو هم داده‌ها به صورت پیوسته بین رم و پردازنده منتقل می‌شوند. با این حساب هر چقدر که ضریب تاخیر شما کمتر باشد،‌ مدت زمان لازم برای خروجی شما کمتر می‌شود. یعنی با یک رم CL پایین و فرکانس بالا، زودتر می‌توانید خروجی‌ بگیرید. اگر نگاهی به بهترین رم های DRR4 و DDR5 گیمینگ بیندازید، می‌بینید که تقریباً همه آنها از CL بالایی برخوردارند.
• محاسبات سنگین و کار با داده‌های بزرگ: برای افرادی که با هوش مصنوعی، ماشین لرنینگ یا تحلیل داده‌های حجیم سرکار دارند هم کند بودن ضریب تاخیر می‌تواند باعث شود الگوریتم‌ها خیلی سریع‌تر پردازش شوند.

جمع بندی

در این مقاله دیدید که CL در رم کامپیوتر چیست و چه رابطه‌ای با سرعت رم دارد. در یک کلام، CL یا CAS Latency در کنار فرکانس رم،‌ یکی از مهم‌ترین فاکتورهایی است که باعث افزایش سرعت عملکرد رم خواهد شد. CL به مدت زمانی اشاره می‌کند که رم دیتایی را از سلول حافظه خوانده و آماده ارسال به پردازنده خواهد کرد. این مدت زمان هر چقدر کمتر باشد، سرعت رم بالاتر می‌رود. اما فراموش نکنید که این عامل فقط تعیین کننده سرعت رم نیست؛ بلکه باید در کنار فرکانس رم قرار گرفته و در نهایت مشخص می‌کند که رم شما چقدر سریعتر خواهد بود.