چه پاوری برای کامپیوتر بخریم؟

پاور به عنوان یکی از قطعات کامپیوتر، کمتر مورد توجه است که شاید دلیلش این باشد که مثل پردازنده اصلی، حافظه رم یا کارت گرافیک مستقیما در پردازش‌ها نقشی ندارد اما این را هم نباید از یاد برد که تمام قطعات کامپیوتر چه آن‌هایی که اهمیت بالایی دارند و چه آن‌هایی که اهمیت‌شان کمتر است برق یا همان توان موردنیاز خود را از پاور تامین می‌کنند. به عبارت دیگر، بدون پاور اصلا کامپیوترتان روشن نخواهد شد که بخواهد پردازشی را انجام دهد! 

به هر حال از آنجا که پاور کامپیوتر کمتر به عنوان یک قطعه اصلی مطرح است هنگام خرید آن نیز شاید توجه کمتری به مشخصاتش شود. در واقع برای بسیاری از کاربران همین که پاور بتواند کامپیوتر را روشن کند کافی است! باید بگوییم تا حدودی هم حق با این کاربران است. وظیفه اصلی پاور، تامین توان مورد نیاز قطعات کامپیوتر است اما همیشه بعد از خرید پاور است که مشکلات آن خود را نشان می‌دهند! مثلا شاید پاور داخل کیس جا نشود؛ کابل‌های آن مزاحم باشند یا بهتر بگوییم باعث به هم ریختگی داخل کیس شوند و بالاخره اینکه شاید صدای فن پاور کمی اذیت‌کننده باشد لذا برای اینکه به مشکلات مذکور برنخوریم بهتر است کمی بیشتر در مورد پاور و مشخصات آن بدانیم. 

توان پاور

مهم‌ترین مشخصه یک پاور، توان آن است. در واقع توان پاور است که مشخص می‌کند پاور چقدر قدرت تامین توان قطعات کامپیوتر را دارد و همانطور که در بالا اشاره کردیم مهم‌ترین وظیفه پاور نیز همین است (تامین توان قطعات کامپیوتر). توان پاور با واحد وات سنجیده می‌شود و معمولا عدد آن برای پاور کامپیوتر چیزی بین ۳۰۰ تا ۲۰۰۰ وات است. برای کسانی که قصد خرید پاور کامپیوتر را دارند اولین و مهم‌ترین سوالی که مطرح می‌شود آن است که آیا توان پاور برای تامین توان مورد نیاز قطعات کامپیوترشان کافی است یا خیر؟ برای جواب به این سوال باید توان موردنیاز قطعات کامپیوترتان را محاسبه کنید.

محاسبه توان پاور

برای اینکه ببینید آیا توان پاور برای تامین توان مورد نیاز قطعات کامپیوترتان کافی است یا خیر دو روش وجود دارد. اول اینکه بیایید و توان مورد نیاز تک تک قطعات کامپیوترتان را از صفحه مشخصات آن‌ها در وبسایت سازنده‌شان بدست آورید و سپس آن‌ها را با یکدیگر جمع زده و پاوری بخرید که توانش حداقل ۵۰ وات از مقدار محاسبه شده بیشتر باشد. اما این روش زحمت زیادی دارد و بعضا شاید نتوانید اصلا توان موردنیاز قطعه موردنظرتان را پیدا کنید. دومین روش برای محاسبه توان پاور که روش ساده‌تری هم هست مراجعه به صفحه «محاسبه توان پاور» در وبسایت یکی از تولیدکنندگان پاور (مثلا وبسایت شرکت گرین) است. در این صفحه از شما خواسته می‌شود نوع و مدل قطعات کامپیوترتان را وارد کنید و بعد از اینکه این کار را کردید می‌توانید به راحتی روی دکمه «محاسبه» کلیک کنید تا توانی که کامپیوترتان به آن نیاز دارد محاسبه شود. 

یک توصیه

توان پاور را از هر روشی که محاسبه کنید همیشه بهتر است پاوری خریداری کنید که توان آن حداقل ۵۰ وات از توان محاسبه شده بیشتر باشد. دلیل این کار آن است که خطاهای هر چند احتمالی در محاسبه توان پاور کاملا پوشش داده شوند. حتی اگر محاسبات شما کاملا دقیق باشند باز هم خرید پاوری که توانش دقیقا با مجموع توان مورد نیاز قطعات کامپیوترتان یکی است توصیه نمی‌شود چرا که در این صورت در بارهای پردازشی سنگین به پاور فشار وارد می‌شود و احتمال آسیب رسیدن به قطعات کامپیوتر نیز وجود دارد. به علاوه، اگر قصد اورکلاک کردن قطعات کامپیوترتان را داشته باشید (اورکلاک استفاده از یک قطعه با توانی بیش از توان استاندارد آن است) توان پاورتان حتما باید از مقدار محاسبه شده بیشتر باشد چرا که هر قطعه‌ای در حالت اورکلاک توان بیشتری مصرف می‌کند. 

برای کاربری‌های مختلف به چه مقدار توان نیاز است؟ 

این هم یکی از سوالاتی است که برای بسیاری از کاربران مطرح می‌شود. در جواب به این سوال باید بگوییم اگر استفاده شما از کامپیوترتان در حد استفاده‌های معمولی مثل وبگردی، دیدن فیلم و عکس، باز کردن فایل‌های آفیس و از این قبیل است به کامپیوتر قدرتمندی نیاز ندارید و کامپیوتری هم که قوی نباشد به پاور قدرتمندی نیاز ندارد. برای استفاده‌های مذکور معمولا پاوری با توان بین ۳۰۰ تا ۴۰۰ وات هم کافی است اما اگر احیانا کارت گرافیک جداگانه هم دارید در این صورت بهتر است پاوری با توانی کمی بالاتر (مثلا ۴۰۰ تا ۵۰۰ وات) خریداری کنید. 

اگر از کامپیوترتان برای گیمینگ و اجرای برنامه‌های سنگین گرافیکی و مهندسی استفاده می‌کنید بسته به نوع پردازنده و کارت گرافیکی که دارید به توان بیشتری هم نیاز خواهید داشت. در بیشتر مواقع پاوری با توان بین ۷۰۰ تا ۸۵۰ وات برای کامپیوتری که استفاده‌های مذکور از آن می‌شود کافی است. اما اگر یک سیستم کاملا حرفه‌ای بسته‌اید (اسمبل کرده‌اید) که مثلا دارای دو کارت گرافیک قوی است شاید به پاوری با توان هزار وات یا بیشتر نیاز داشته باشید. 

اندازه فیزیکی پاور (فرم فکتور) 

اندازه فیزیکی پاور چیزی است که هنگام خرید پاور کمتر به آن توجه می‌شود. می‌دانید چرا؟ چون هیچ وقت مشکل‌ساز نشده یا به عبارت بهتر، پاور همیشه داخل کیس جا شده است اما با این حال باید بگوییم پاورها دارای استانداردهای اندازه‌ای مختلفند که رایج‌ترین‌شان استانداردهای ATX، SFX و TFX هستند. اندازه این استانداردها به ترتیبی که ذکر شد کوچکتر می‌شود و اغلب پاورهای موجود در بازار نیز دارای استاندارد اندازه‌ای اول یعنی ATX هستند و البته اندازه تعدادی از آن‌ها هم از استاندارد SFX پیروی می‌کند. 

پاورهایی که استاندارد اندازه‌ای آن‌ها ATX است در کیس‌های ATX و Micro ATX جا می‌شوند و پاورهایی هم که استاندارد اندازه‌ای آن‌ها SFX است در کیس‌های Micro ATX و Mini ITX. بد نیست بدانید اغلب کیس‌های موجود در بازار دارای استاندارد اندازه‌ای Micro ATX هستند و به همین دلیل هم هست که اندازه پاور، کمتر مشکل‌ساز شده چرا که هم پاورهای ATX و هم پاورهای SFX در کیس‌های Micro ATX جا می‌شوند. در مورد پاورهایی با استاندارد اندازه‌ای TFX باید بگوییم فقط در مینی‌کیس‌ها یا همان کیس‌های Mini ITX جا می‌شوند و توان کمتری هم در مقایسه با پاورهای ATX و SFX دارند. به هر حال هنگام خرید پاور کامپیوتر کافی است فقط از استاندارد اندازه‌ای کیس‌تان و پاوری که می‌خواهید بخرید مطلع باشید و آن‌ها را با یکدیگر تطبیق دهید (در بیشتر موارد این دو به یکدیگر می‌خورند). 

محصول مرتبط دیگر : مانیتور

استاندارد ۸۰ PLUS (بازدهی پاور کامپیوتر) 

استاندارد ۸۰ PLUS استانداردی برای بازدهی پاور کامپیوتر است و درجات مختلفی دارد که با نام فلزات مشخص شده‌اند. هر چقدر بازدهی پاوری بالاتر باشد مقدار بیشتری از جریان الکتریکی را به قطعات کامپیوتر می‌رساند و مقدار کمتری از آن را تبدیل به گرما می‌کند لذا چنین پاوری گرمای کمتری هم تولید می‌کند و بنابراین خنک‌سازی آن آسان‌تر خواهد بود یا به عبارت بهتر، فن آن نیازی ندارد با سرعت بالایی بچرخد و صدای کمتری هم تولید خواهد کرد. همچنین مصرف پاورهایی با بازدهی بالاتر در درازمدت کمتر است که مخصوصا خود را زمانی بیشتر نشان می‌دهد که از کامپیوتر زیاد استفاده کنید. در جدول زیر می‌توانید استانداردهای ۸۰ PLUS و میزان بازدهی آن‌ها را ببینید. 

استاندارد Cybernetics (صدای فن پاور کامپیوتر) 

استانداردی است که به گفته برخی از وبسایت‌های نقد و بررسی تا حدودی دقیق‌تر از استاندارد ۸۰ PLUS است و قرار است در آینده جای آن را بگیرد. Cybernetics در واقع نام شرکتی قبرسی است که دو استاندارد، یکی برای بازدهی پاور با نام ETA و دیگری برای صدای فن پاور با نام Lambda معرفی کرده منت‌ها هر دوی این استانداردها به جای آنکه با نام اصلی‌شان به کار روند با همان نام Cybernetics به کار می‌روند مثلا گفته می‌شود استاندارد Cybernetics طلایی یا همان Gold برای بازدهی پاور یا استاندارد Cybernetics A++ برای صدای فن پاور. 

چیزی که در حال حاضر وجود دارد آن است که در بیشتر پاورها از همان استاندارد ۸۰ PLUS که شناخته‌شده‌تر است برای نمایش بازدهی پاور استفاده می‌شود لیکن در برخی از پاورها مثل پاورهای شرکت ایسوس هر چند که از همین استاندارد برای نشان دادن بازدهی پاور استفاده شده اما استاندارد Cybernetics هم برای نشان دادن میزان صدای فن پاور مورد استفاده قرار گرفته است. در واقع باید بگوییم استاندارد Cybernetics فعلا برای همین مورد استفاده می‌شود. جدول زیر درجات مختلف استاندارد Cybernetics برای صدای فن پاور را نشان می‌دهد. 

برای آنکه معیاری ملموس از بلندی صدا در استانداردهای فوق داشته باشید باید بگوییم میزان بلندی صدای نجوا (درگوشی صحبت کردن) از فاصله ۱.۵ متری حدود ۲۰ دسی‌بل و میزان بلندی صداهایی که در کتابخانه شنیده می‌شوند و صدای بارش آهسته باران چیزی بین ۴۰ تا ۵۰ دسی‌بل است. حالا دیگر خودتان حساب کنید بلندی صداهای مابین اینها یا حتی کمتر از آن چقدر است! البته باید بگوییم صدای بین ۴۰ تا ۴۵ دسی‌بل برای پاور تقریبا قابل شنیدن است و لذا اگر بلندی صدای فن پاور در این حد باشد شاید برای برخی از کاربران اذیت‌کننده باشد اما به طور قطع صداهای زیر ۲۰ دسی‌بل (استانداردهای Cybernetics A+ و A++) برای فن پاور بسیار عالی‌اند. 

ماژولار یا غیرماژولار بودن پاور

اگر شما هم از آن دسته کاربرانی هستید که از به هم ریختگی داخل کیس کامپیوترتان به دلیل تجمع کابل‌های پاور گله دارید این بخش مخصوص شماست چرا که ماژولار یا غیرماژولار بودن پاور ارتباط مستقیمی با همین موضوع دارد. اما به چه پاورهایی ماژولار و به چه پاورهایی غیرماژولار گفته می‌شود؟ در جواب باید بگوییم به پاورهایی که در آن‌ها انتخاب کابل‌ها تماما به عهده کاربر است پاورهای ماژولار یا تمام‌ماژولار و پاورهایی که در آن‌ها کابل‌ها از پیش لحاظ شده‌اند و کاربر انتخابی در این زمینه ندارد پاورهای غیرماژولار گفته می‌شود. البته پاورهای نیمه‌ماژولار هم داریم که در آن‌ها برخی از کابل‌ها مثل کابل اتصال پاور به مادربرد و کابل پردازنده به صورت پیش‌فرض لحاظ شده‌اند و انتخاب سایر کابل‌ها مثل کابل‌های SATA که برای اتصال پاور به درایوهای مختلف است به عهده کاربر گذاشته شده است. 

مقایسه پاورهای ماژولار و غیرماژولار

مزیت بزرگ پاورهای ماژولار نسبت به پاورهای غیرماژولار آن است که در این پاورها به دلیل انتخابی بودن کابل‌ها، تجمع کابل کمتر است و لذا از به هم ریختگی کابل‌ها داخل کیس جلوگیری شده و گردش هوا که برای خنک‌سازی قطعات کامپیوتر لازم است بهتر اتفاق می‌افتد. البته باید بگوییم برخی از کابل‌ها مثل کابل اتصال پاور به مادربورد و کابل پردازنده ضروری‌اند ولی اگر کارت گرافیک ندارید لازم نیست از کابل PCI-E استفاده کنید و همچنین در این پاورها می‌توانید به تعداد درایوهایتان از کابل SATA استفاده کنید. مثلا اگر یک درایو بیشتر ندارید یک کابل SATA هم برایتان کافی خواهد بود و نیازی نیست سایر کابل‌های SATA را به پاورتان متصل کنید. 

اما در پاورهای غیرماژولار تمام کابل‌ها به صورت پیش‌فرض لحاظ شده‌اند. این پاورها به غیر از کابل‌های ضروری دارای چندین کابل SATA (معمولا چهار یا پنج کابل) و کابل PCI-E نیز هستند. اگر مثل مثال بالا کارت گرافیک نداشته باشید و از یک درایو هم در کامپیوترتان استفاده کنید آن وقت کابل PCI-E و کابل‌های SATA اضافی، بی‌استفاده خواهند ماند و دست و پاگیرتان خواهند شد یا بهتر بگوییم باعث تجمع کابل داخل کیس شده و مانع گردش آسان هوا می‌شوند. در اینجا باید به این نکته هم اشاره کنیم که قیمت پاورهای ماژولار در بیشتر مواقع از پاورهای غیرماژولار بیشتر است چرا که معمولا این پاورهای رده‌بالاترند که ماژولار ساخته می‌شوند و پاورهای رده‌بالاتر هم طبیعتا قیمت بیشتری دارند. بر اساس آنچه در بالا گفته شد، تنها مزیت پاورهای غیرماژولار به پاورهای ماژولار قیمت کمتر آن‌هاست. 

کابل‌های مسطح (فلَت) در برابر کابل‌های معمولی

در پاورهای قدیمی‌تر یا رده‌پایین‌تر از کابل‌های معمولی استفاده می‌شود. این کابل‌ها مثل سیم‌های معمولی بوده و گرایش به پیچ‌خوردگی دارند که باعث می‌شود نه تنها محیط داخل کیس باز هم به هم ریخته‌تر به نظر برسد بلکه تعویض قطعات کامپیوتر را هم به دلیل دست و پا گیر شدن کابل‌ها مشکل‌تر خواهد کرد. اما کابل‌های مسطح یا همان فلَت همانطور که از اسم‌شان پیداست تمایلی به پیچ‌خوردگی ندارند و به دلیل اینکه کمی سفت‌تر از کابل‌های معمولی هستند همین طور صاف می‌مانند لذا استفاده از آن‌ها از به هم ریخته جلوه کردن داخل کیس جلوگیری خواهد کرد. اگر از کابل‌های مسطح در پاوری استفاده شده باشد به احتمال زیاد در صفحه مشخصات آن در وبسایت‌های فروشگاهی یا سایت سازنده‌اش به این موضوع اشاره خواهد شد. 

برندهای پاور

یکی دیگر از سوالاتی که برای کاربران مطرح است آن است که آیا برند پاور هم مهم است یا خیر؟ در جواب به این سوال باید بگوییم خیلی تفاوتی نمی‌کند. هر چه باشد تمام برندها از فناوری‌های مشابهی در تولید پاور استفاده می‌کنند ولی خب! مثل سایر قطعات کامپیوتر برخی از برندهای پاور نیز شناخته شده‌ترند که از جمله آن‌ها می توان به برند گرین (Green)، Cooler Master، Seasonic، Corsair، SilverStone و DeepCool اشاره کرد. از بین برندهای مذکور برند گرین حداقل در بازار ایران شناخته شده‌تر است چرا که بیش از دو دهه است که در زمینه تولید پاور و کیس فعالیت دارد و پاورهای تولیدی‌اش نیز از کیفیت بسیار بالا و آخرین استانداردهای جهانی برخوردارند و به قول معروف امتحان خود را پس داده‌اند طوری که برای بسیاری از کاربران حتی سوال کردن در مورد خوبی یا بدی پاورهای گرین اصلا بی‌معناست! 

پاور خوب، پاور بد! 

هیچ پاوری خوب و هیچ پاوری هم بد نیست! سوال اصلی این است که چه پاوری مناسب‌تر است؟ در جواب به این سوال باید بگوییم پاوری مناسب‌تر است که: 

• توان آن خیلی از توان مورد نیاز قطعات کامپیوتر بیشتر نباشد چون در این صورت از قدرت بیشتر آن استفاده نخواهد شد در حالی که برای خریدش باید هزینه بیشتری بپردازید. همانطور که قبلا گفتیم پاوری که توان آن حدود ۵۰ وات از توان مورد نیاز قطعات کامپیوتر بیشتر باشد مناسب است. 
• ماژولار باشد تا شما را از شر کابل‌های اضافی خلاص کند و گردش هوا داخل کیس بهتر اتفاق بیافتد اما این نکته را هم باید مد نظر داشته باشید که پاورهای ماژولار معمولا گران‌ترند بنابراین اگر بودجه‌تان برای خرید پاورهای ماژولار کافی نیست می‌توانید به پاورهای نیمه‌ماژولار بسنده کنید. 
• دارای بازدهی بالای ۹۰ درصد باشد یا به عبارت دیگر، استاندارد ۸۰ PLUS آن حداقل طلایی (Gold) باشد. پاورهایی که دارای استاندارد ۸۰ PLUS طلایی‌اند هم بازدهی خوب و هم قیمت نسبتا مقرون به صرفه‌ای دارند (در مقایسه با پاورهایی با استاندارد ۸۰ PLUS پلاتین یا تیتانیوم ارزان‌ترند). 
• کابل‌های آن مسطح (فلَت) باشند. همان طور که قبلا هم گفتیم کابل‌های فلَت تمایل به پیچ‌خوردگی ندارند و لذا باعث به هم ریخته جلوه کردن فضای داخل کیس نمی‌شوند. 
• فن آن کم‌صدا باشد. اگر از استاندارد Cybernetics در آن استفاده شده این استاندارد در حد A++ یا A+ باشد. همچنین اگر امکان کنترل سرعت فن پاور به صورت نرم‌افزاری وجود داشته باشد یا پاور، قابلیت خاموش کردن فن خودش در بارهای الکتریکی کمتر از ۲۰ درصد را داشته باشد برای آن دسته از کاربرانی که روی صدای فن پاور حساسند بهتر است. 

سخن آخر

مهم‌ترین چیزی که قبل از خرید پاور باید به آن توجه کنید توان پاور است چرا که اگر پاوری با توان خیلی بیشتر از نیازتان خریداری کنید هزینه اضافی کرده‌اید و اگر توان پاور کمتر از توان مورد نیاز قطعات کامپیوترتان باشد در این صورت یا کامپیوترتان روشن نخواهد شد یا اگر هم بشود احتمال آسیب رسیدن به قطعات آن به دلیل نوسانات ولتاژ وجود خواهد داشت. همانطور که قبلا هم گفتیم بهترین پاور از لحاظ توان، پاوری است که توان آن کمی (حدود ۵۰ وات) از توان موردنیاز قطعات کامپیوترتان بیشتر باشد. سایر مواردی که در بالا به عنوان مشخصات و استانداردهای پاور ذکر شدند تا حد زیادی انتخابی هستند که شاید بودن‌شان بهتر باشد ولی نبودشان هم مشکل جدی بوجود نخواهد آورد.