علت خرابی هارد دیسک

علت خرابی هارد دیسک را می‌توان به عوامل مختلفی نسبت داد، اما نکته اینجاست که اغلب ما تا زمانی که مشکلی پیش نیاید، متوجه اهمیت حیاتی این قطعه نمی‌شویم. همه ما متفق‌القول هستیم که هارد دیسک قلب تپنده سیستم ما بوده و اگر کوچکترین مشکلی برای آن پیش بیاید،‌ ثمره تلاش و اطلاعات ارزشمند ما در یک لحظه نیست و نابود می‌شود. برای جلوگیری از این اتفاق راه‌های زیادی وجود دارد که قطعا به آن اشاره می‌کنیم. اما در کل سوالی که مطرح می‌شود این است که اصلا چه موقع هارد ما خراب شده؟ اصلا این مشکلی که وجود دارد را می‌توان علت خرابی هارد دیسک نامید یا نه مشکل چیز دیگری است؟ در این مقاله سعی داریم تا به صورت کامل درباره علت خرابی هارد دیسک و راه‌های پیشگیری آن با شما صحبت کنیم.

برای شروع ابتدا علت‌های خرابی را یکبار با هم بررسی کنیم.

خرابی‌های فیزیکی

شایع‌ترین نوع خرابی هارد، خرابی فیزیکی است. ببینید هارد دیسک‌ها به عنوان قطعاتی مکانیکی، بسیار حساس و آسیب‌پذیرند و با کوچکترین رفتار بد مانند شوک، لرزش و یا افتادن خیلی سریع آسیب دیده یا کلا خراب می‌شوند. ما خرابی‌های فیزیکی را به سه دسته، خرابی بر اثر ضربه و لرزش،‌ خرابی به دلیل نوسانات برق، بالا رفتن دما و نفوذ گرد و غبار تقسیم بندی کرده و هر یک را به صورت شفاف بررسی می‌کنیم.

خرابی هارد بر اثر ضربه و لرزش

ضربه و لرزش اولین و شایع‌ترین علت خرابی هارد دیسک است. چرا؟ چون هارد اینترنال HDD یک قطعه مکانیکی است. ساختار هارد بدین صورت است که یکسری صفحه مغناطیسی بسیار نازک با فاصله‌ای کمتر از یک تار مو، روی صفحات دیگر مشابه هم قرار گرفته و به آنها پلات گفته می‌شود. این پلات‌ها ساختاری شبیه به نوارهای کاست قدیمی دارند، یعنی بلوک‌های دیتا روی آنها به صورت 0 و 1 ذخیره می‌شود. یعنی بلوکی که دیتا دارد می‌شود 1 و بلوکی که دیتا ندارد می‌شود 0. برای نوشتن اطلاعات روی آنها یک مجموعه هد وجود دارد که سر یک بازوی مکانیکی قرار داشته و یک موتور هد هم آنها را به حرکت در می‌آورد. در مقابل هم، یک موتور پلات‌ها را با سرعت زیاد می‌چرخاند، بدین ترتیب هد دقیقا سراغ بلوک مورد نظر رفته و اطلاعات را نوشته و در صورت نیاز می‌خواند. حال فرض کنید که یک هارد با این همه ظرافت و فاصله‌های بسیار نزدیک‌تر از تار مو، کوچکترین لرزش یا شوکی را متحمل شوند؛ این اتفاق باعث می‌شود تا نوک هد با سطح پلات برخورد کرده و ایجاد خش و بدسکتور شود. این اتفاق شاید کل هارد را خراب نکند،‌ اما بخش مهمی از اطلاعات را از بین برده و اصلا ریکاوری نخواهد شد. 

اما اگر به هارد ضربات بدتری وارد شود، ممکن است قطعات داخل آسیب دیده و هارد دیگر کار نکند.

هارد اینترنال وسترن دیجیتال Western Digital Purple 4TB 64MBمشاهده کالا

خرابی هارد بر اثر نوسانات برق

دومین و شایع‌ترین علت خرابی هارد دیسک نوسانات برق است. این درست است که هارد یک قطعه مکانیکی مغناطیسی است، اما برد الکترونیکی حساسی هم دارد. این برد وظیفه کنترل کل هارد و ارتباط با بیرون را نیز دارد.

هارد به منبع تغذیه‌ای پایدار نیاز دارد و هرگونه نوسان یا افزایش ناگهانی ولتاژ، به خصوص در زمان روشن یا خاموش شدن سیستم، می‌تواند به مدارهای الکترونیکی حساس آن آسیب بزند. این نوسانات ممکن است منجر به سوختن مدارهای داخلی هارد دیسک، توقف ناگهانی دیسک‌ها و حتی خرابی هد شوند. به همین دلیل، اگر ولتاژ برق شهری شما همیشه نوسان دارد، استفاده از پاور کامپیوتر بسیار باکیفیت و یک محافظ برق مانند UPS با تاخیر 0 و یا استابلایزر حتما مورد نیاز شما خواهد بود.

خرابی هارد بر اثر بالا رفتن دما

سومین علت خرابی هارد دیسک که خیلی شایع نیست اما مورد توجه است،‌ بالارفتن دمای آن است. قطعات داخلی هارد دیسک، به ویژه موتور‌ها و برد الکترونیکی، مثل بقیه قطعات الکترونیکی اصلا نمی‌توانند در دمای بالا عملکرد خوب و مناسبی داشته باشند. به طور کلی تمام قطعات الکترونیکی یک ویژگی دارند که فقط در دماها پایین و مجاز می‌توانند به حالت ایده‌ال خود برسند؛ اگر دما بالا برود، به دلیل افزایش جنبش مولکولی، ارتباطات داخل قطعه جابجا شده و ایراد پیدا می‌کنند. اگر این گرما به زودی برطرف نشود، هر قطعه‌ای که باشد خراب خواهد شد.

خرابی هارد بر اثر نفوذ گرد و غبار

هر نوع هارد دیسکی باید عاری از حتی یک گرد و غبار به ظاهر کوچک باشد. چون تمام بلوک‌های دیتا در روی پلات‌ها بعضا از این گرد و غبار کوچکتر بوده و اگر یکی از آنها روی هارد بنشیند، بخش بزرگی را بی استفاده کرده و خیلی سریع به کل هارد آسیب می‌رساند. اما این همه ماجرا نیست. تمام‌ هارد دیسک‌ها به طوری وکیوم می‌شوند که گرد و غباری داخل خود آن نفوذ نکند، اما اگر هارد در معرض یک محیط پر از گرد و خاک قرار بگیرد، قسمت‌های بیرونی خیلی سریع از بین رفته و مهم ترین علت خرابی هارد دیسک خواهد شد.

خرابی‌های منطقی (Logical)

در کنار خرابی‌های فیزیکی، خرابی‌های منطقی نیز یکی دیگر از علت خرابی هارد دیسک به شما رفته و باعث از دست رفتن اطلاعات یا خرابی کلی آن می‌شوند. خب، خرابی منطقی یعنی چه؟ خرابی‌های منطقی به آسیب‌ها و اختلالاتی اشاره دارند که ساختار فیزیکی هارد دیسک را تحت تاثیر قرار نمی‌دهند، اما به فایل سیستم، داده‌ها و فرایندهای نرم‌افزاری مرتبط با هارد دیسک آسیب می‌رسانند. در این بخش خیلی کامل به همه این خرابی‌ها اشاره می‌کنیم.

بدسکتورهای منطقی

بدسکتورهای منطقی یکی از مشکلات متداول در هارد دیسک‌ها محسوب می‌شوند. بدسکتورهای منطقی زمانی رخ می‌دهند که بخشی از فضای ذخیره‌سازی به دلیل خطاهای نرم‌افزاری غیرقابل استفاده می‌شود، اما ساختار فیزیکی آن سالم است. یعنی هیچ خش و مشکلی روی پلات نیست، اما از نظر نرم‌افزاری انگار آنها خش‌دار شده و غیر قابل خواندن و نوشتن می‌شوند.

خب، این بدسکتورها معمولا در اثر قطع ناگهانی برق، خرابی سیستم‌عامل یا مشکلات نرم افزاری ایجاد و باعث می‌شوند اطلاعات موجود در این بخش‌ها به درستی خوانده یا نوشته نشوند. بدسکتورهای منطقی می‌توانند منجر به کاهش سرعت سیستم، از دست رفتن داده‌ها و حتی خرابی کامل فایل‌ها شوند. 

ویروس‌ها و بدافزارها

ویروس‌ها و بدافزارها هم علت خرابی هارد دیسک در حالت منطقی هستند. بدافزارها و ویروس‌ها می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم به سیستم فایل هارد دیسک آسیب رسانده و باعث از بین رفتن داده‌ها، خراب شدن فایل‌ها و کاهش کارایی سیستم شوند. ویروس‌ها اغلب با ایجاد تغییرات ناخواسته در فایل‌ها و تنظیمات سیستم، به اطلاعات حساس کاربران دسترسی پیدا می‌کنند یا بخش‌های خاصی از داده‌ها را مختل می‌سازند. در برخی موارد، بدافزارها حتی می‌توانند کل هارد دیسک را رمزگذاری کرده و کلا دسترسی شما را از بین ببرند.

اس اس دی اینترنال لکسار NS100 ظرفیت 128 گیگابایتمشاهده کالا

مشکلات فایل سیستم

قبل از هر چیز ابتدا ببینم فایل سیستم چیست؟

فایل سیستم، ساختاری برای سازماندهی و مدیریت فایل‌ها در هارد دیسک است. این ساختار به سیستم عامل امکان می‌دهد تا فایل‌ها را مکان‌یابی کرده و آنها را بخواند یا آنجا بنویسد. فایل سیستم، یک لایه غیر مشاهده و دیجیتال بین سیستم عامل و هارد ایجاد و سیستم عامل را از درگیری با جزئیات فیزیکی ذخیره‌سازی بی‌نیاز می‌‌کند. یعنی چه؟ هر فایل سیستم مجموعه‌ای از قوانین و ساختارهای داده‌ای را شامل می‌شود که نحوه ذخیره و بازیابی اطلاعات را تعیین می‌کنند. این قوانین مواردی مانند نامگذاری فایل‌ها، تخصیص فضا به فایل‌ها و مدیریت دسترسی به فایل‌ها را در بر می‌گیرند. این فایل سیستم‌ها امروزه با نام‌های FAT32، NTFS، exFAT، Ext4،  APFS شناخته می‌شوند. خب، حال باید بدانیم که چطور این فایل سیستم خراب می‌شود؟ گفتیم که فایل سیستم یکی از اجزای مهم مدیریت اطلاعات در هارد دیسک است و خرابی آن می‌تواند به از دست رفتن داده‌ها و دسترسی به اطلاعات لطمه بزند. سوال اینجا است که چطور این فایل سیستم خراب می‌شود؟ مشکلات سیستم فایل معمولا در اثر قطع ناگهانی برق، خطاهای نرم‌افزاری، استفاده نادرست از سیستم و برخی اختلالات سیستمی ایجاد می‌شوند. این مشکلات می‌توانند باعث شناسایی نادرست فایل‌ها، دسترسی نداشتن به پوشه‌ها و خطاهای خواندن و نوشتن شوند. در برخی موارد، مشکلات سیستم فایل منجر به غیرقابل خواندن شدن کل هارد دیسک می‌شود.  

اشتباهات کاربر

یک علت خرابی هارد دیسک دیگر هم وجود دارد که باعث آن خود کاربر است. حذف تصادفی فایل‌ها، فرمت‌کردن اشتباهی درایوها، نصب نرم‌افزارهای نامطمئن و دستکاری تنظیمات سیستم، همگی می‌توانند به مشکلاتی در سیستم فایل و داده‌های هارد دیسک منجر شوند. بسیاری از کاربران بدون درک کامل از عواقب اقدامات خود، تغییراتی در سیستم اعمال می‌کنند که باعث از دست رفتن اطلاعات مهم یا خرابی ساختار منطقی دیسک می‌شود. 

استهلاک و پایان عمر مفید

یک علت خرابی هارد دیسک دیگر هم وجود دارد که اصلا ربطی به مشکلاتی که در بخش‌های قبل گفته شد ندارد. هارد دیسک‌ها، مانند تمامی تجهیزات مکانیکی و الکترونیکی، دارای عمر مفیدی هستند که پس از طی شدن آن، احتمال خرابی و از دست رفتن اطلاعات افزایش می‌یابد. زمانی که یک هارد به پایان عمر خود نزدیک شود، به طور طبیعی استهلاک پیدا کرده و کم کم کند شده و ناگهان از کار می‌‌افتد. اگر موافق باشید در این بخش به صورت کامل راجب آن صحبت کنیم.

تعداد بالای خواندن و نوشتن

هارد دیسک‌ها برای هر بار خواندن و نوشتن اطلاعات، نیاز به چرخش دیسک و حرکت هد دارند، که به مرور زمان باعث استهلاک قطعات متحرک می‌شود. همین می‌تواند یک علت خرابی هارد دیسک باشد. هر بار که داده‌ها از هارد دیسک خوانده یا روی آن نوشته می‌شوند، قطعات داخلی به خصوص دیسک‌ها و هد، تحت فشار و تنش قرار می‌گیرند. اگر هارد دیسک در معرض خواندن و نوشتن مداوم و بسیار زیاد قرار گیرد، فرسودگی این قطعات تسریع می‌شود و به پایان عمر مفید هارد دیسک نزدیک می‌شویم. این مشکل شاید در سیستم‌های خانگی زیاد نباشد،‌ اما در سروها و سیستم‌های نظارتی قطعا وجود داشته و خیلی سریع عمر هارد را تمام می‌کند.

نقص در قطعات متحرک

هارد دیسک‌ها دارای قطعات متحرک متعددی مانند موتور چرخان دیسک و هدهای خواندن و نوشتن هستند که با گذشت زمان، دچار فرسودگی و نقص می‌شوند. قطعات مکانیکی به دلیل تحرک دائمی و تماس فیزیکی با دیگر اجزا، مستعد آسیب و خرابی هستند. نقص در قطعات متحرک، ممکن است منجر به مشکلاتی مانند گیر کردن هد، کند شدن سرعت خواندن و نوشتن داده‌ها و در نهایت توقف کامل هارد دیسک شود. این مشکل معمولا به صورت تدریجی بروز می‌کند، اما در برخی مواقع نیز ممکن است ناگهان باعث خرابی هارد دیسک شود.  

ساییدگی بر اثر حرارت

در بخش‌های قبلی درباره حرارت هارد  و ایجاد مشکل در قطعات الکترونیکی آن با شما صحبت کردیم، اما باید بدانید که بجز خرابی قطعات الکترونیکی بر اثر گرما، عمر قطعات مکانیکال آن نیز کم می‌شود.  اما چرا؟  چون با افزایش دما، قطعات مکانیکی و الکترونیکی هارد دیسک تحت فشار بیشتری قرار می‌گیرند و این امر به تسریع فرآیند ساییدگی و فرسودگی کمک می‌کند. چون حرارت باعث انبساط قطعات شده و ممکن است در هماهنگی و دقت عمل هد و دیسک‌ها اختلال ایجاد کند. اگر هارد دیسک در محیطی با دمای بالا یا بدون تهویه مناسب قرار گیرد، احتمال خرابی قطعات به مراتب بیشتر خواهد شد.  

تا به اینجا ما به طور کامل درباره علت خرابی هارد دیسک با شما صحبت کردیم، اما همه اینها را نگفتیم که نگران شوید. هر مشکلی دوای درد خود را دارد. اولین گام این است که پیشگیری کنید. با دانستن علت خرابی هارد دیسک که گفته شد، دیگر می‌دانید که چطور باید مراقب هارد خود باشید. در بخش بعد روش‌های پیشگیری از خرابی هارد را باهم مرور کنیم.

هارد اکسترنال وسترن دیجیتال مدل My Passport ظرفیت 1 ترابایتمشاهده کالا

چطور از خراب شدن زود هنگام هارد جلوگیری کنیم؟

استفاده از پاور باکیفیت و پایدار

یکی از عوامل مهمی که به خرابی هارد دیسک منجر می‌شود، نوسانات برق و عدم پایداری منبع تغذیه است. هرگونه قطع و وصل ناگهانی برق، افت یا افزایش شدید ولتاژ، می‌تواند به مدارهای الکترونیکی حساس هارد دیسک آسیب برساند و در نهایت باعث خرابی آن شود. استفاده از منبع تغذیه پایدار مانند یک منبع تغذیه قوی یا UPS (منبع تغذیه بدون وقفه)، از بروز مشکلات ناشی از نوسانات برق جلوگیری می‌کند. UPS‌ها علاوه بر تثبیت جریان برق، در صورت قطع برق، مدت کوتاهی برق مورد نیاز سیستم را تأمین می‌کنند تا کاربر فرصت داشته باشد سیستم را به صورت ایمن خاموش کند. شاید خریدن پاور باکیفیت و UPS در نگاه اول کمی هزینه داشته باشد، اما از سرمایه شما که هارد است کاملا محافظت می‌کند.

کنترل دمای داخل کیس

گفتیم که دمای بالا اصلی‌ترین دشمن و علت خرابی هارد دیسک در بخش الکترونیکی و مکانیکی است. قرار گرفتن کیس در محیط‌هایی با دمای بالا یا بدون سیستم خنک‌کننده داخل کیس کلا خطرناک بوده و می‌تواند آسیب جدی به هارد و سایر قطعات کامپیوتر دیگر کیس نیز بشود. برای جلوگیری از آن حتما از یک کیس با سیستم تهویه و گردش هوای بسیار مناسب استفاده کنید.

بک آپ گیری مستمر

همیشه از اطلاعات مهم خود بک آپ داشته باشید و آن را در یک هارد اکسترنال با کیفیت نگهداری کنید.

برای اینکار ما 5 تا از بهترین برنامه‌های بک آپ گیری را معرفی می‌کنیم.

معرفی بهترین برنامه های بک آپ گیری:

EaseUS Todo Backup Free

یکی از برنامه‌های بسیار مطمئن و معتبر رایگان است که به شما امکان می‌دهد از کل سیستم، فایل‌ها، پارتیشن‌ها و دیسک‌ها بک آپ بگیرید. همچنین می‌توانید بک آپ گیری خودکار را زمانبندی کنید و از فایل‌های بک آپ خود در فضای ابری یا دیسک‌های خارجی نگهداری کنید.

AOMEI Backupper Standard

این برنامه رایگان هم رابط کاربری ساده‌ای دارد و به شما امکان می‌دهد به راحتی از سیستم، فایل‌ها و پارتیشن‌ها بک آپ بگیرید. همچنین می‌توانید بک آپ گیری خودکار را زمانبندی کنید و از فایل‌های بک آپ خود در فضای ابری یا دیسک‌های خارجی نگهداری کنید.

Paragon Backup & Recovery Free

این برنامه بسیار حرفه‌ای و معتبر هم هست که به صورت رایگان عرضه شده و می‌تواند فایل، پارتیشن و … را به راحتی برای شما بک آپ گرفته و اگر به هارد اکسترنال دسترسی ندارید، روی فضای ابری برای شما پشتیبان تهیه می‌کند. قابلیت بک آپ گیری در سطح فایل، پارتیشن و دیسک را ارائه می‌دهد. همچنین می‌توانید از فایل‌های بک آپ خود در فضای ابری یا دیسک‌های خارجی نگهداری کنید.

Acronis True Image

یکی از برنامه‌های بسیار حرفه‌ای و کاملا معتبر است که انواع بکاپ‌گیری را برای شما فراهم می‌کند. این برنامه بسیار کامل بوده و رابط کاربری بسیار ساده،‌ شکیلی داشته و در حالت بوت از طریق CD / DVD /FLASH هم بجز محیط ویندوزی اجرا می‌شود.

استفاده از آنتی ویروس قدرتمند

گفتیم که یکی از دلایل شایع خرابی‌های منطقی در هارد دیسک، آلوده شدن سیستم به ویروس‌ها و بدافزارها است. همیشه سعی کنید اولا از یک آنتی ویروس و برنامه امنیتی بسیار معتبر استفاده کرده و اصلا هیچ فایل و لینک مشکوکی را نیز باز نکنید. با همین کار ساده می‌توانید سلامت منطقی هارد خود را کاملا حفظ کنید.

جمع‌بندی و نکات پایانی

هارد دیسک یکی از قطعات حساس و بسیار با ارزش است که نگهداری و روش برخورد با آن با تمامی قطعات دیگر فرق دارد. ما در این مقاله به صورت کامل درباره علت خرابی هارد دیسک و روش‌های جلوگیری از آن به صورت کامل صحبت کردیم. گفتیم که علت خرابی هارد دیسک می‌تواند یا به صورت فیزیکی باشد یا دیجیتالی و نرم‌افزاری. در حالت فیزیکی علت‌هایی مانند ضربه،‌ شوک، گرما و … را مطرح کرده و در حالت نرم‌افزاری و منطقی گفتیم که چطور می‌شود ویندوز و یا برنامه‌ها و ویروس‌ها علت خرابی هارد دیسک شما باشند. در نهایت هم به چند نکته اشاره کردیم تا هارد شما دیرتر دچار خرابی و فرسایش شود. 

اما در کل این نکته را فراموش نکنید،‌ همیشه از فایل‌های مهم خودتان بک‌اپ تهیه کنید! 

اگر نیاز به خرید بهترین هارد دیسک و یا SSD دارید،‌ تاپ رایان به عنوان یکی از اصلی‌ترین فروشندگان قطعات از گارانتی‌های معتبر و رسمی،‌ هر آنچه را که نیاز داشته باشید را در دسته‌بندی‌های مختلف داشته و شما را از گشتن در بازار کاملا بی‌نیاز می‌کند. برای انتخاب هارد خود می‌توانید اطلاعات دقیق سخت‌افزاری هر یک را مطالعه کرده و در نهایت محصول خود را خریداری کنید. اما باز هم اگر نیاز به پشتیبانی قبل از خرید دارید،‌ حتما با کارشناسان ما در تاپ رایان تماس بگیرید تا یک انتخاب هوشمندانه و مناسب را داشته باشید.